12 Adalar Gerçeği - Lozan Antlaşması'nın Öncesi - Lozan

Lozan Antlaşmasında adalar kaybedildi iddiasını çürüten çalışmamı okumanız dileği ile.

12 Adalar Gerçeği - Lozan Antlaşması'nın Öncesi - Lozan

18 Ekim 1912 tarihinde Osmanlı Devleti ile İtalya arasında "Uşi Antlaşması" imzalandı. 12 Adanın Osmanlı Devletinin elinden çıkması Uşi Antlaşması ile başladı. Uşi Antlaşmasının 2.Maddesine değineceğiz. Söz konusu maddede Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp'ten ve Sirenayka'dan çekileceği, İtalya'nın da ele geçirmiş olduğu Ege adalarından çekilmesi kararlaştırılmıştır, lakin Osmanlı Devleti antlaşmaya uymasına karşın, İtalya söz konusu adalardan çekilmemiştir [1]. Bu tarihten ancak 10 gün önce ise Balkan Savaşları (1912-1913)  patlak vermiş ve Osmanlı Devleti bu savaşların sonucunda ağır bir yenilgi almıştır. Ağır bir yenilginin sonucunda Osmanlı Devleti ile galip devletler arasında 30 Mayıs 1913 tarihinde "Londra Antlaşması" imzalandı. Antlaşmanın maddeleri 12 Ada gerçeğini açıklamamız bakımdan çok önemli bir dayanak olmakla birlikte, gerçeği gözler önüne sermektedir. 

Londra Antlaşması imzalanmadan önce galip devletler, 22 Mart 1913 tarihinde Osmanlı Devleti'ne ağır şartlar sunmuş olup, Osmanlı Devleti'nin Girit Adasındaki hak iddiasından tamamıyla vazgeçmesi ve Ege adaları sorununun da galip devletler tarafından kararlaştırılacağı istenmiştir. Osmanlı Devleti bu şartları kabul etmesine karşın, galip Devletler Osmanlı Devletinin Ege adalarının tümünden "direkt" olarak hak iddiasından vazgeçmesi için baskı yapmışlardır [2].

Londra Antlaşması 30 Mayıs 1913 Tarihinde imzalandı ve galip devletlerin şartlarının büyük bölümü kabul edildi. Bizim için önemli olan Adalar konusunda ise antlaşmaya göre, Osmanlı Devleti Girit adasındaki hak iddiasından vazgeçti ve Girit galip devletlere bırakıldı. 12 Ege adasının durumu ise, 22 Mart 1913 tarihinde kararlaştırıldığı gibi, galip devletlerin vereceği karara bağlandı [3].

Londra Antlaşmasından sonra, Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında 11 Kasım 1913 tarihinde "Atina Antlaşması" imzalanmıştır. Bu Antlaşmanın 15.Maddesi, Londra Antlaşmasındaki kararlaştırılan hükümleri korumaya alarak, antlaşma maddelerinin tüm hükümlerinin devam edeceğini temin etmektedir [4].

Lozan Antlaşması, Uşi, Londra ve Atina Antlaşması gereğince adaları bırakacaktır. Lozan Antlaşmasının 12. ve 15.Maddesini inceleyelim. 

12. Madde: İmroz ve Bozca Adaları ile Tavşan Adaları dışında, Doğu Akdeniz Adaları ve özellikle Limni, Semendirek, Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya Adaları üzerinde Yunan egemenliğine ilişkin 17/30 Mayıs 1913 günlü Londra Andlaşmasının beşinci ve 1/14 Kasım 1913 günkü Atina Andlaşmasının on beşinci Maddeleri hükümleri uyarınca 13 Şubat 1914 günkü Londra Konferansında alınıp 13 Şubat 1914 günü Yunan Hükümetine bildirilen karar, işbu Andlaşmanın İtalya'nın egemenliği altına konulan ve on beşinci Maddede yazılı olan adalara ilişkin hükümleri saklı kalmak koşulu ile doğrulanmıştır. Asya kıyısından üç milden az uzaklıkta bulunan Adalar, işbu Antlaşmada tersine hüküm olmadıkça, Türkiye egemenliği altında kalacaktır" [5][6].

15. Madde: "Türkiye aşağıda sayılan Adalar üzerindeki tüm hak ve senetlerinden İtalya yararına vazgeçer : Bugün İtalya'nın işgali altında bulunan Astampalya (Astropalia), Kodoş (Rhodes), Kalki (Calki), Skarpanto, Kazos (Casso), Piskopis (Tilos), Misiros (Misyros), Kalimnos (Kalymnos), Lcros, Patmos, Lipsos (Lipso), Sombeki (Simi) ve Istanköy (Koş) Adaları ile bunlara bağlı olan adacıklar ve Meis (Castellorizo) Adası (2 numaralı haritaya bakılması)" [7][8].

Adaların Yunanistan hakimiyetine geçmesi ise 2.Dünya Savaşından sonra oldu. 10 Şubat 1947 Yılında - 2.Dünya Savaşından yenik çıkan - İtalya sahip olduğu Ege Adalarını imzalamış olduğu "Paris Antlaşması" ile Yunanistan'a bıraktı [9]. 

Sonuç

Görüldüğü üzere adalar Lozan Antlaşmasında değil, Lozan antlaşmasından çok önce, Osmanlı Devleti'nin imzalamış olduğu antlaşmalar neticesinde kaybedilmiştir. Buna karşın Lozan Antlaşmasının 12.Maddesindeki koyulmuş olan "Asya kıyısından üç milden az uzaklıkta bulunan Adalar, işbu Antlaşmada tersine hüküm olmadıkça, Türkiye egemenliği altında kalacaktır" hükmü sayesinde, İmroz, Bozcaada ve Tavşan adaları geri kazanılmıştır. Tüm bu gerçekler ortada iken, Lozan Antlaşmasında adalar kaybedildi demek, ne tarihin bilimselliğine ne de tarihin gerçekliği ile uyuşmaz. 

Atatürk'ün ünlü sözü ile bitirelim: "Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan, yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır. Siz buna razı mısınız?"