Bakır eşyalar günümüzde daha çok süs eşyası olarak salonlarımızda yerini almaktadır. Bundan bir yirmi sene öncesine kadar baktığımızda mutfaklardaki en değerli tencere, tava, cezve gibi mutfak eşyalarının bakırdan olduğunu görmekteyiz. Günümüzde ise bakırın bu fonksiyonu yerini yavaş yavaş süs eşyası haline çevirmiştir. Bakır eşyaların eski dönemlerde mutfaklarda kullanılıyor olması öncelikle kalaylanan bakırın sağlık açısından sorun yaratmamasından kaynaklandığı bilinmelidir. Ancak bu sağlıklı özelliği kadar bu kadar yaygın şekilde mutfaklarda kullanılmasında bakır malzemesinin sağlamlığı da bu durumda önemli bir rol oynamaktadır. Eskiden mutfaklarda kullanılan bakır tencerelerde pişen yemeklerin daha lezzetli olduğuna inanılmaktaydı. Bunun nedeni ise, yine aynı şekilde kalaylanan bakırın hiç bir şekilde içerisinde pişen yemeğe tadının geçmemesinden kaynaklanmaktadır. Kalaylanmış bakırda pişen yemekler, tadını kaybetmeden sağlıklı bir şekilde pişebilmektedir.
Bu başlığımız altında evimizin en nadide süsleri arasında bulunan bakır eşyalarımız neden matlaşır ve kararır ve biz buna karşı ne yapabiliriz sorularını sizler için cevaplayacağız.
Bakır Süs Eşyaları ya da Mutfak Eşyaları Neden Kararır?
Gerek mutfaklarda kullanılan bakır eşyaların gerekse dekoratif olarak salonlarımızda kullandığımız bakırdan süs eşyalarımızın zaman içerisinde matlaşarak karardığını görürüz. Buna neden olan bir çeşit kimyasal tepkileşmedir. Bakırın karbonat ile kaplı olması bulunduğu ortamda yer alan oksijen ile tepkimeye girerek kolayca oksitlenme yapabilmesine neden olur. Kimyasal olarak korozyon olarak da adlandırılan bu etkileşme bakır eşyalarımızın paslanıp kararmasına neden olmaktadır. Bu durum sonucu bakır eşyamız ilk günkü güzel kızılımsı rengini ve parlaklığını kaybeder, donuklaşır ve matlaşır.
Bu renk değişimlerine, matlıklara ve oksitlenmelere karşı, sadece görünüm acısından değil, mutfakta kullandığımız bakır eşyalarımızı sağlığımız açısından da düzenli olarak temizleyip parlatmamız gerekir. Aksi takdirde meydana gelen oksitlenme zehirlenmelere kadar neden olabilir.
Bakır Eşyaları Parlatma ve Temizleme Yöntemleri
Aşağıda sayacağımız parlatma ya da temizleme yöntemlerinin sadece bakırdan yapılmış süs eşyalarınız için kullanılacağını unutmayın. Mutfaklarda kullanılan bakır tencere tava ya da cezvelerin sağlık açısından ne şekilde korunup temizlenmesi gerektiğine ise yazımızın ilerleyen kısımlarında değineceğiz.
Daha önce de söylediğimiz gibi evlerinizde kendi imkanlarınız ile kararan ya da paslanan bakır süs eşyalarımızı yeniden parlatmamız ve ilk günkü rengine çevirmemiz mümkündür.
Metot 1 - Bakır Parlatma Tozları: Bunun için günümüzde süpermarketlerden kolayca bulabildiğimiz bakır parlatma tozları en işlevsel yöntemlerden bir tanesidir. Bu tozları bakırımızın yüzeyine yumuşak bir bez yardımı ile uygulamamız gerekir. Burada bakırı çizmeden silmeye dikkat etmemiz önem taşımaktadır.
Metot 2 - Sirke: Evlerimizde bulunan malzemeler ile haricen bir toz kullanmadan da bakırlarımızı parlatmamız mümkündür. Bu durumda uygulayabileceğimiz bir kaç farklı yöntem vardır. Sirke yönteminde ihtiyacımız olan öncelikle bir nemli bez ve sonrasında uygulayacağımız şirkedir. Burada hafif nemli halde olan bezimizle bakır eşyamızı sildikten sonra, bir kez de aynı şekilde sirkeye batırdığımız bez ile silmemiz önerilir. Bu işlem sonucu bakırımız ilk günkü parlaklığını yeniden kazanacaktır.
Metot 3 - Limon: Evlerimizdeki eşyalarla uygulayacağımız diğer bir pratik yöntemlerden birisi de limon yöntemidir. Burada ihtiyacımız olan bir limon ve biraz tuzdur. Uygulamada ise ortadan ikiye kestiğimiz limonu tuza batırarak bakırımızı silmemiz gerekir. Kalıcı ve etkili bir çözüm için en az 5 dakika bakırımızı bu şekilde ovalayarak silmemiz önerilir.
Metot 4 - Ketçap: Günümüzde kullanıldığını gördüğümüz diğer bir yöntem daha vardır. O da ketçap yöntemi. Burada bakır eşyamızın üzerine ketçap döktükten sonra on dakika bekleyip silmemiz yeterli olacaktır. Bu ketçap örneğinde olduğu gibi aynı şekilde yapısı itibarı ile bira da iyi bir oksit çözücüdür. Bu durumda üzerine bira döktüğünüz bakırınızı bir süre beklettikten sonra yine çizmemeye dikkat ederek yumuşak bir bez yardımı ile silip kurulamanız gerekir.
Temizleme Sonrası Yapılması Gerekenler
Ovalayarak silinen bakır eşyamızı işlem sonrası kuru ve yumuşak bir bezle iyice kurutmamız doğru olacaktır. Islak kalan bakır eşyaların daha çabuk yeniden oksijen ile tepkimeye girerek oksitlenme yapacağını unutmayalım. Bu nedenden dolayı temizlediğimiz bakırı hangi yöntemi kullanırsak kullanalım işlem sonrasında kuru ve yumuşak bir bez yardımı ile iyice kurulayalım.
Aynı şekilde süs eşyası olarak kullandığımız bakırdan eşyalarımızı sergilediğimiz ya da sakladığımız yerlerin kuru olması önemlidir. Nemli ortamlarda bakırlarımız daha çabuk matlaşacak ve kararacaktır.
Evdeki imkanlarınız ile eski rengine dönmesini sağlayamadığınız süs eşyalarımızı ya da bakırlarınızı, bu konuda uzman olan bir bakır parlatıcısına göndermeniz uygun olacaktır. Uzun süre bakımı yapılmayan, temizlenip parlatılmayan bakır eşyaların evdeki imkanlarla yeniden eski yeni parlak haline çevrilmesi bazen mümkün olmayabilir.
Temizleme İşleminde Dikkat Edilmesi ve Bilinmesi Gerekenler
Evlerimizdeki bakır eşyalarımızı kendi imkanlarımız ile temizlerken bilmemiz gereken bazı hususlar vardır. Öncelikle yeniden tekrar etmek de fayda vardır ki, yukarıda saydığımız temizleme yöntemlerinin hepsi genellikle bakırdan yapılmış süs eşyaları için bulunmuştur.
Ancak mutfaklarımızda kullandığımız tencere tava ve bakır cezvelerimizin temizliği için sadece bu yöntemler yeterli olmayacaklardır. Bu tencere, cezve ya da tavaların içerisine gizlenmiş oksitlenmeleri bizim bazen gözle görmemiz bile mümkün olmayabilir. Aynı zamanda kullanma sonucu tabanı çizilmiş bakır tencere tava ya da cezveler bu çiziklerde oluşan oksitlenmeleri bünyelerinde taşımaları da söz konusu olabilir. Bu şekilde grileşmiş ve üzerindeki kalayı neredeyse yok olarak yeşillenmiş eşyalarımızı kullanmaya devam edebilmemiz için muhakkak bu bakır eşyaların yeniden kalaylanarak üst yüzeyinin sağlıklı hale gelmesi sağlanmalıdır. Burada sadece evlerimizde uygulayabileceğimiz temizleme işlemi asla yeterli olmayacak ve sağlığımız açısından da bize güvenli bir sonuç sağlamayacaktır.
Bu durumda başvuracağımız usta kalaycılar bize mutfaklarımızda kullandığımız bakır malzemelerin yeniden güvenle kullanılabilmesi için yeterli yardımı sunacaklardır. Bu kalaylama işlemi bizim kendi imkanlarımız ile evlerimizde yapamayacağımız bir işlemdir. Bu sebep ile evlerimizde mutfaklarımızda kullandığımız eşyalarımızı toplu bir şekilde düzenli olarak usta bir kalaycıda kalaylatmak sağlığımız açısından doğru olacaktır. Yeterli şekilde temizlenebilmeleri ve güvenli bir şekilde kullanılmaya devam edebilmeleri için bu eşyaların usta bir kalaycı tarafından yeniden kalaylanması şarttır. Aksi halde kalaylanmadan kullanılan, tencere, tava ya da cezveler sağlığımız açısından ciddi sorunlara neden olabileceklerdir. Bu sorunların başında zehirlenme gelebileceği gibi, oluşan oksitlenmeler iç organlarımızda geri dönüşü olmayan tahribatlara kadar neden olabilirler.
Günümüzde neredeyse her semtte ya da şehirde mutlaka bir kalaycı bulunmaktadır. Güvenebileceğimiz bir kalaycı bulduğumuzda ise düzenli olarak bakırlarımızı bu kalaycıya vermemiz uzun süreli bakır malzemeleri sağlıklı bir şekilde kullanmamızı sağlayacaktır.