Gensoru, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin hükümeti denetleme yöntemlerinden bir tanesidir. Burada yapılan başbakandan ya da herhangi bir bakandan bir sorun ya da izlenen politika ile ilgili açıklama istenmesidir. Gensoru önergesi bir siyasi parti adına verilebilir. Gensoru önergesinin verilmesinin diğer bir yolu ise en az yirmi milletvekilinin bir araya gelip imza vermesidir.
Gensoru Önergesinde Süreç Nasıl İşler?
Önerge verilmesinden itibaren üç gün içerisinde bu önerge üyelere dağıtılır. Dağıtıldıktan sonra ise on gün içerisinde gündeme alınacağı ya da alınmayacağı üzerine görüşülür. Eğer gündeme alınmasına karar verilirse, aynı zamanda gensorunun hangi gün görüşüleceği de belirlenir. Burada dikkat edilmesi gereken konu ise gündeme alınmasına karar verildiği tarihten itibaren iki gün geçmedikçe yapılamayacağıdır ve bununla birlikte yedi günden sonraya da bırakılamayacağıdır.
Gensoru Oylaması Nasıl Yapılır?
Gensoru oylaması açık oylama şeklinde yapılır ve yalnız güvensizlik oyları sayılır. Gensoru oylamasının neticesinde bir bakanın ya da Bakanlar Kurulu’nun düşürülebilmesi için üye sayısının salt çoğunluğu sağlanmalıdır.
Tarihimizden Gensoru Önergesi Örnekleri
Tarihimiz boyunca Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne birçok kez gensoru önergesi verilmiştir. Bu önergelerin bazıları hükümetlerin düşmesine ya da bakanların istifa etmek zorunda kalmasına neden olmuştur.
Bunlardan bir tanesi Altan Öymen’in 1977 senesinde CHP grubu adına verdiği gensoru önergesidir. Önerge o dönemin başbakanı Süleyman Demirel için verilmiştir ve önerge kabul edilmiştir. Sonuç olarak da Süleyman Demirel Başbakanlığındaki hükümet düşürülmüştür.
Bir diğer gensoru önergesi ise Deniz Baykal tarafından CHP grubu adına verilmiştir. Bu önerge de o dönemin içişleri bakanı Mehmet Ağar için verilmiştir. Ağar istifa etmiştir ve bunun sonucunda önerge işlemden kalkmıştır. Bu önergenin veriliş nedeni özetle Mehmet Ağar’ın Susurluk Olayı’na karşı tutumu ve devletin iç güvenlik açısından zaafa uğratıldığı iddiasıdır.
Bunların dışında verilebilecek gensoru önergesi örnekleri şöyledir:
- 1980 senesinde Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen hakkında önerge verilmiş, bu önerge kabul edilmiş ve Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen düşürülmüştür.
- 1984 senesinde Başbakan Turgut Özal hakkında önerge verilmiş ve reddedilmiştir.
- 1992 senesinde Devlet Bakanı Güler İleri hakkında gensoru önergesi sunulmuştur. Ancak Güler İleri’nin istifa etmesi sonrası önerge işlemden kaldırılmıştır.
- 1998 senesinde Başbakan Mesut Yılmaz ve Devlet Bakanı Güneş Taner hakkında iki adet önerge verilmiştir. Önergeler birleştirilmiş, bu şekilde görüşmeler yapılmış ve sonucunda gündeme alma kararı çıkmıştır. Bu önerge sonucunda Mesut Yılmaz Hükümeti düşürülmüştür.