Hipotiroid hastalığı tiroid bezinin az çalışmasıdır. Tıbbi adı hipotiroidizmdir. Hipotiroidizm tiroid bezinin az hormon salgılaması nedeniyle oluşan bir hastalıktır. Kan dolaşımında tiroid hormonları (T4 ve T3) düşük olduğundan metabolizma yavaşlar ve bu duruma bağlı şikayet ve belirtiler ortaya çıkar.
Hipotiroidiye neden olan hastalıkların başında Hashimoto tiroiditi denilen ve tiroid bezinin nedeni bilinmeyen bir şekilde hasara uğramasıyla oluşan bir hastalık vardır. Hashimoto tiroiditinde önce guatr vardır, ancak yıllar içinde bez küçülür ve hormon salgılayamaz. En önemli özelliği bu hastaların kanlarında anti-TPO ve anti-Tiroglobulin antikorlarının çok yüksek olmasıdır.
Hipotiroidiye neden olan diğer nedenlerden birisi de tiroid bezi ameliyatlarıdır. Tiroid ameliyatı sonrası hormon salgılayacak kadar yeteri kadar doku kalmayınca hipotiroidi gelişir. O nedenle tiroid ameliyatı geçiren hastalarda tiroid hormonlarını ölçmek ve izlemek gerekmektedir.
Radyoaktif iyod tedavisi yapılan hastalarda da tiroid bezi tahrip edildiğinden yeteri kadar hormon salgılanamayacağından dolayı hipotiroidi gelişir.
Bazen nadir olarak bazı ilaçlar (lityum, amiodaron, interferon, ınterlökin) ve baş ve boyuna yapılan radyoterapi (ışın tedavisi) sonrası hipotiroidi gelişebilir.
Hipotiroidi ayrıca şeker hastalarında, kansızlığı olanlarda, romatoid artriti olanlarda sık görülür. 60 yaşın üzerindeki kadınlarda da sık bulunur. Kanda yağ düzeyleri (Kolesterol, trigliserid gibi) yüksek hastalarda da hipotiroidi yönünden araştırma yapmak gerekir. Ayrıca depresyonu olan hastalarda, çocuğu olmayan veya adet düzensizliği olan kadınlarda da hipotiroidi aranmalıdır.
Hipotiroidisi olan ve ilaç kullanmayan bir hastada şu şikayetler ve belirtiler olabilir:
- halsizlik, güçsüzlük, kolay yorulma
- üşüme, soğuğa tahammülsüzlük
- seste kısıklık ve kalınlaşma
- el, yüz ve bacaklarda şişlik
- göz etrafında şişlik
- ciltte kuruma, kabalaşma veya kalınlaşma
- saçlarda dökülme
- kas krampları
- depresyon, uyku bozukluğu, uyku hali
- kabızlık
- kadınlarda adet bozukluğu
- kilo alma
- hafızanın zayıflaması, hatırlamada zorluk
- nabız sayısında azalma
- hareketlerde yavaşlama
- terlemede azalma
LABORATUVAR TETKİKLERİ VE TEŞHİS
En önemli test TSH ölçümüdür. TSH düzeyi normalin üzerinde (>4 IU/L) çıkarsa bu hastada hipotiroidi vardır. Serbest T4 düzeyleri ise kanda düşük bulunur. Serbest T4 düzeyi düşük, TSH düzeyi yüksek bir hastada aşikar hipotiroidi vardır. Sadece TSH yüksek ancak T4 ve T3 düzeyi normal ise buna subklinik hipotiroidi denir. Bu durum hafif derecede tiroid yetmezliğidir, ancak tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmezse % 5 hastada aşikar hipotiroidiye neden olur.
Serbest T4 düşük ve TSH yüksek ise hipotiroidi tanısı konur. Serum T3 düzeyleri değişkendir ve bazen normal sınırda olabilir. Aşikar hipotiroidide TSH genellikle > 20 IU/L'dir. Subklinik hipotiroidi de ise TSH 4-20 IU/L arasındadır. Anti-TPO ve anti- TG antikorlar yüksek ise hipotiroidi Hashimoto tiroiditi nedeniyle oluşmuştur. Tam kan sayımı yapılan hipotiroid hastaların % 30-40'ında kansızlık (anemi) % 15'inde demir eksikliği saptanır. Ayrıca B12 vitamin eksikliği de olabilir. Kreatinin fosfokinaz (CPK) ve prolaktin (PRL) düzeyleri yüksek olarak bulunabilir. PRL düzeyleri tüm hastalarda yüksek değildir ve hipotiroidideki menstruasyon düzensizliklerinden sorumlu değildir. PRL düzeylerinde orta derecede bir yükseklik oluşur ve tiroid hormonu tedavisiyle düşer. Eğer hasta otiroid hale geldiği halde prolaktin yine yüksek ise diğer nedenler araştırılır.
Ayrıca CRP, SGOT (AST), SGPT (ALT), GGT, laktat dehidrogenaz (LDH) ve amilaz enzimlerinde yükselmeler olabilir. Bu enzimlerden en fazla yükselen CPK'dir. Hipotiroid hastalarda kan yağlarında yükseklik (hiperlipidemi) vardır. Trigliserit düzeylerinde hafif artış olurken, total kolesterol, LDL kolesterol düzeylerinde artma olur. Eğer hasta tedavi olmaz ise kan yağları yüksek olarak bulunacağından koroner arter hastalığı riski artar.
Tedavi
Hipotiroidi ÖMÜR BOYU tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Çok nadir olarak Hashimoto tiroiditli hastalarda % 10-20 oranında kendiliğinden düzelme olabilir.
Hipotiroidi tedavisi kanda eksik olan tiroid hormonlarının normale gelmesi için tiroid hormon tabletleri verilerek yapılır.
Piyasada tiroid hormonu bulunan ilaçlar Levotiron ve Tefor isimleriyle satılmaktadır. Bu iki ilaç benzer ilaçlardır ve biri bulunamazsa diğeri kullanılabilir.
Levotiroksin ilacı hastalığınızın şiddetine göre doktorunuzun önerdiği dozda başlanır ve belirli aralıklarla kontrole çağrılarak ilâcın dozu ayarlanır.
Tedavide hedef T4 düzeylerini normale getirmek ve TSH düzeyinin normal sınırlar içinde olmasını sağlamaktır.
İlaç tedavisi ömür boyu sürecek bir tedavidir ve kesilmemelidir.
Belirli aralıklarla kontrole giderek TSH düzeyine baktırmanız gerekir. Bazen ilâcın dozunu artırmak veya azaltmak gerekebilir.
Gebe kalan hipotiroid kadınlarda ilâcın dozunu ayarlamak gerektiğinden mutlaka gebeliğin ilk ayı içinde kontrole gidilmelidir.
Levotiroksin ilacı aç karna alınmalıdır. Diğer ilaçlar emilimini bozabileceginden aynı öğünde diğer ilaçlar alınmamalıdır. Özellikle demir ilaçları, antiasitler (Algel, Talcid gibi) veya kalsiyum ilaçları tiroid ilaçlarının emilimi bozarlar. Bu ilaçlarla levotiron veya tefor alımı arasında en az 4 saat aralık olmalıdır.