İncir ağacı, insanlık tarihi açısından oldukça büyük bir öneme sahip. Tarihe tanıklık eden ve biçimlendiren bir özelliğe sahip, onlarca türü olan bir ağaç türüdür. Yüzlerce canlı türü incir ağacı ve meyvesi sayesinde beslenmektedir. Öyle ki, incir ağacının tükenmesi halinde doğal hayatın ve dolayısıyla insanlığın yok olacağı bile söylenir.
Yıl boyunca meyve vermesi sebebiyle tarihte önemli bir besin ve gıda kaynağı olarak yer edinmiştir. İnsanların ilk dikip yetiştirdiği ağacın incir ağacı olduğu iddia ediliyor. Geçmişten günümüze kadar birçok medeniyete tanıklık etmiş, kurulan ve yıkılan medeniyetlerin canlı tanığı olmuş bir ağaç türü olan incirin faydalarını anlatmaya makaleler yeterli olmuyor. Bitkilerin yetişmesi mümkün olmayan alanlarda bile yetişerek diğer bitki türlerinin yetişmesine öncülük eden başka bir ağaç yoktur. İsterseniz incir ağacını biraz daha ayrıntılı olarak anlatalım.
İncir Ağacının Tarihi
İncir ağacı, insanlık tarihini biçimlendiren bir ağaç türü. İnsanlık tarihinden çok daha eski bir tarihi var. Bazı kaynaklarda incir ağacının 80 milyon yıllık bir geçmişi olduğu bildirilmiş. Her dinde veya kutsal kitaplarda sözü edilen, medeniyetlerin doğuşunda da etki olmuş bir ağaçtır. Ağacı ve meyvesi ile imparatorlukların, krallıkların, bilimin, sosyal hayatın, askeri unsurların her zaman ilgisini çekmiştir. Dinsel ve mitolojik kaynaklarda her zaman verimliliğin, bereketin sembolü olmuştur. Kutsal bir meyve ve ağaç olan incire özellikle Asya ülkelerindeki medeniyetlerde rastlıyoruz. Bazı Asya ülkelerindeki kabilelerde ve alt kültürlerde incir ağacı iktidar sembolü olarak görülmüş ve ibadet yeri olarak kabul edilmiş. Budistler ve Hindular da halen ibadetlerinde incir kullanmaktadır. Eski Mısır’da, Sümerler’de, Romalılar’da, Antik Yunan’da, Osmanlı’da incirden izler görüyoruz.
İncir sadece medeniyetlerin kuruluşunda etkili olmamış. Yıkılan medeniyetleri de incir ağacı gölgelemiş ve saklamıştır. Uzakdoğu’daki birçok medeniyetin çeşitli sebeplerle çöküşü sonrası büyük tapınakları kökleri ile sararak içine almıştır. Örneğin Maya piramitleri, Khmer tapınakları gibi devasa yapılar incir ağacının kökleri tarafından istila edilmiştir.
Türkiye’de çok kullanılan “ocağına incir ağacı dikmek” deyimi, yukarıda bahsettiğimiz durumla ilgili... Anlamı; “ocağını söndürmek, aileyi, evini, barkını yıkmak, ev sahiplerine hayatı zindan etmek” şeklindedir. Bu deyimin anlamı aslında incire atfedilen önemi gözler önüne seriyor. Şöyle ki; bazı yıkılmış ve enkaz halindeki yapılarda ağaçların büyük bir bölümü incir ağacıdır. İncir, suyu çok sevdiği için kökleri de çok yayılır. Bu sebeple terk edilmiş veya enkaz haline gelmiş yerleri incir ağacının kökleri sarar ve içine alır. Öyle ki, terk edilmiş bazı yapıların bacalarında da incir ağacı kökleri görülmüştür. Evlerin yakınına dikilen incir ağacının köklerinin evin temeline zarar verebileceği ifade edilir. Bu sebeple “ocağına incir ağacı dikmek” ifadesi beddua amaçlı da kullanılmıştır.
İncir Ağacının Özellikleri Nelerdir?
İncir ağacının botanik literatürdeki adı ‘Ficus Carica’dır. Dutgiller familyasının bir üyesidir. Ficus cinsi bitkilerin 800 kadar türü vardır ve bunlar arasında en önemli ve ticari amaçlarla kullanın tek ağaç incirdir. Anavatanı güneybatı Asya ve doğu Akdeniz’dir. Bazı kaynaklarda incirin anavatanının Türkiye olduğu ifade edilmiştir. Türkiye’den Suriye, Filistin, Ortadoğu, Çin ve Hindistan’a yayıldığı belirtiliyor. Türkiye’de en çok Ege Bölgesi’nde yetişir. Aydın ve İzmir gibi illerde yoğun olarak üretim ve ticareti yapılmaktadır. Ilıman iklimlerde yetişen incir, kışın ılık, yaz aylarında da sıcak ve kuru yerler ister. Ortalama 15-20 derece sıcaklıkların olduğu bölgelerde rahatlıkla yetişebilmektedir.
İncir bitkisinde çiçekler, boş meyvelerin içinde saklıdır. Bitkiler çiçeklerini sergilerken incirin çiçekleri gizlidir. Ayrıca birçok bitkinin kökleri yer altında olurken, incirin kökleri yer üstüne çıkabilmektedir. İncir meyvesi, yalancı meyvelerin içinde saklıdır. İncirin dişi ve erkek ağaçları vardır. Dişi ağaçların meyveleri erkek ağaçlara göre daha büyük ve daha fazladır. Dişilerin meyveleri lezzetlidir, erkek ağaçların meyveleri ise genellikle “tozlaşma” için kullanılır. Tozlaşma, erkek organında üretilen polenin dişi organın tepecik bölümüne yapışması olayıdır.
İncir ağacı, hemen hemen her toprakta yetişebilir. Kayalıklarda, taşlar arasında, bitkiler üzerinde bile incir ağaçları görülür. Kireç bakımından zengin topraklarda daha kısa sürede büyüdüğü görülmektedir. Kışın yapraklarını döker. Eksi 9 derecenin altındaki soğuklardan ve don olaylarından çok etkilenir.
Dünya üzerinde bugüne kadar 700’ün üzerine incir türü olduğu tahmin ediliyor. En büyük incir ağacı türü, Hindistan’da bulunan ve ‘Banyan’ olarak bilinen Hint inciridir. Banyan, 20 metreye kadar uzunluğa ulaşabilir. Yüzyıllarca yaşayabilir. Dünyadaki en geniş ağaçtır.
İncir ağacı dünya üzerinde yaklaşık 1200 canlı türünün beslenmesini sağlıyor. Bütün bitkilerden daha fazla yaban hayatını besleyen bir ağaçtır. İncirle beslenen canlılar bu ağacın tohumlarının dağılmasına da yol açarak ekolojik hayata temel oluşturuyor. Bazı bilim adamları incirin yok olması halinde dünyanın yok olacağı görüşünü benimser. Hatta yanardağ bölgelerinde ekolojik hayatın bittiği sanılan alanlarda incir ağacı yetişerek diğer bitkilerin yetişmesine yol açar. Ormanların gelişmesinde de önemli bir rol oynar. Kısaca arılar gibi incir de canlılar için hayati bir öneme sahiptir.
İncir Ağacı ve Meyvesinin Faydaları Nelerdir?
Ekolojik hayatın dengesi için ne kadar önemli bir işlevi olduğunu gördüğümüz incir ağacı ve meyvesinin faydaları da bir o kadar fazla… İncir meyvesi ve yaprakları birçok sektörde önemli bir hammaddedir. Gıda, ilaç ve kozmetik sektörlerinde oldukça fazla kullanılıyor. İncir; protein, potasyum, magnezyum, sodyum, kalsiyum, fosfor, karbonhidrat, demir, folik asit, A, B1, B2, B3, B6, C vitaminleri içerir. Ayrıca yüksek oranda lif içermektedir.
İncirin insan sağlığına faydalarını kısaca şöyle sıralayabiliriz:
- İncir meyvesi enerji ve kuvvet verir, bedensel ve zihinsel yorgunluğu giderir
- Kuru incir hücreleri yeniler
- İnsan beyninin büyümesine katkı sağlar
- İncir yaprağındaki süt, siğillerin iyileşmesine yardımcı olur
- Nefes darlığı, öksürük, bronşit, mide ve bağırsak ağrılarına karşı kullanılabiliyor.
- Bakteri ve virüslerin çoğalmasını önler
- Kanserli hücrelerin büyümesini engeller
- Kolesterolün kana karışmasını önler
- Kemik ve dişlerin oluşmasına katkı sağlar
- Süt içmeyen çocuklara veya kişilere incir tavsiye edilir
- Halsizliği ve unutkanlığı önler
- Meyvesi, çekirdekleri, kabuğu, yaprakları, reçinesi ve kökleri ilaç yapımında veya ilaç olarak kullanılır
- Haricen kullanıldığında çıban ve iltihap oluşmasını önler
- Kuru incirin balgam sökücü özelliği vardır
- Hemoroid ve kabızlığa karşı etkili olduğu tespit edilmiştir
- Kalp hastalıklarına karşı koruma görevi üstlenir
Sağlık açısından faydaları dışında gıda sektöründe de birçok ürünün üretiminde kullanılmaktadır. İncir reçeli, kuru incir, incir pekmezi, incir ezmesi gibi ürünler çok sevilen gıda ürünleridir. İncir ayrıca şekerli mamullerde ve meyve karışımlarında da kullanılmaktadır.
İncir üretiminde Türkiye öncü konumundadır. Üretim bakımından Türkiye’yi Yunanistan, İtalya ve Amerika izliyor. Dünya incir üretiminin yaklaşık yüzde 55’i Türkiye’de yapılıyor. Dünyanın en kaliteli incirleri Türkiye’de üretiliyor. Ülkemizde incir üretimi yılda yaklaşık 6 bin tondur.
İncir ağacı, insanlık tarihindeki yeri kadar insanlığın geleceği açısından da önemli bir yere sahiptir. İnsanları ve hayal gücünü bu kadar etkileyen başka bir ağaç veya bitki türü bulunmuyor. 80 milyon yıllık geçmişi olan incir, olağanüstü olaylar yaşanmazsa kıyamete kadar var olacaktır.