En doğal ballar arasında yer alan karakovan balı, peteği ile yenebilir. Karanlık bir kütükte veya kovanda elde edilir. Son derece şifalı bir bal türüdür.
Türkiye’de yüzyıllardır üretilen karakovan balı, hem lezzeti hem de şifası ile önemli besinler arasında yer alıyor. Adını üretim şeklinden alan karakovan balı; karanlık bir kovanda hiçbir şekilde müdahale edilmeden 6 ay boyunca saklanarak elde ediliyor. Anadolu’da birçok bölgede üretimi yapılan bir bal türüdür. Üretim miktarı da bölgenin iklim şartlarına göre değişiyor.
Nasıl Yapılır?
Karakovan balı için kullanılan kovanlar, genellikle ince uzun bir silindir şeklinde hazırlanıyor. Kovanın arkası tercihe göre açık veya kapalı bırakılabiliyor. Silindir şeklindeki kovanın önünde, üzerinde arıların girip çıkması için bir delik bulunan kapak yer alıyor. Arılar bal üretirken kapak hiç açılmıyor, kovanın içinin karanlık kalması sağlanıyor.
Karakovan balı üretimi için farklı bölgelerde iki farklı yöntem tercih ediliyor:
- Yaygın olarak kullanılan yöntem, kovanın içinde petek oluşumu için örülen sepetlerdir.
Bu sepetler, genellikle vadilerin iç kesimlerinde yer alan kavak ve gürgen gibi ağaçların dallarından yapılır. İnce belli ve büyük boyutlarda tasarlanan sepetlerdir.
Sepetlerin dış çevreleri, arıları soğuk ve sıcak hava koşullarından ve nemli ortamlardan korumak amacıyla aynı vadilerde otlayan hayvanların tezekleri ile sıvanıyor. İki ila üç yılda bir yenilenerek tekrar tezeklerle sıvanan sepetler, kullanılamayacak kadar kötü duruma geldiklerinde yenileriyle değiştiriliyor.
Karakovan balının üretimi için sepetin yerleştirildiği bölge oldukça önemli. Ekolojik anlamda iyi bir manzarası ve uygun bir zemini bulunan yerlerin tercih edilmesi gerekiyor. Düz zeminli, arıların çevrede rahatlıkla hareket edebilecekleri ve çevreyi görebilecekleri yerler, arılar için ideal yerlerdir. Kovanların geven ve kekik gibi bitkilere yakın olması da önemli bir ayrıntı.
- Karakovan balı üretimi için arılara sağlanacak en uygun ortam için uygulanan diğer yöntem ise, doğrudan kestane veya ıhlamur gibi ağaçların kütüklerinden hazırlanan kasnak kovanlardır.
Bu yöntem, eskisi kadar yaygın olarak kullanılmıyor. Genellikle yaşlı ağaçların gövdesi tercih ediliyor. Bu ağaçlardan alınan büyük bir kütük ile hazırlanan kovanlar, sepet şeklindeki kovanlar gibi uygun zeminlere yerleştiriliyor.
Bu kovaların içine arı oğulları bırakılarak veya normal fenni kovandan aktarım yapılabilmektedir. Kasnağın içine 1 santimetre uzunluğunda balmumu takılarak, arılara yol gösterilir. Geçmişte birçok bal üreticisi, bu yöntemi kullanmıştır.
Karakovan Balı Üretiminde Dikkat Edilecek Noktalar
Karakovan balı üretimi için kovanlar yerleştirildikten sonra dikkat edilmesi gereken önemli bazı ayrıntılar var. Arıların üşümemesi için kovanlar korunaklı ve sıcak bir ortamda veya alanda kurulmalıdır.
Kovanlarda oluşabilecek bit hastalığı da arı üretimini düşüren veya engelleyen faktördür. Yaz döneminde oluşabilen bit hastalığından kovanları korumak için kekik yakılarak, dumanı kovanlara verilir.
Karakovan Balının Faydaları Nelerdir?
Bütün bal çeşitleri, “sahte olmadığı sürece” şifa kaynağıdır. Karakovan balı ise, doğallığı ve insan müdahalesinin olmaması sebebiyle sağlık deposu bir besindir. İçeriğinde; kalsiyum, demir, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum, kükürt ve iyot gibi mineraller bulunur. B1, B2, B6, C ve K vitaminleri, pantotenik asit ve bazı enzimler de içerir. Şeker oranı “sıfır” olan karakovan balı, aminoasit bakımından da çok zengindir. Her yaştan insanın enerji ihtiyacı için ideal bir besindir. Oldukça besleyici, doyurucu ve koruyucu özelliği vardır.
Arıların özenle seçtiği şifalı bitkilerin özlerini barındıran karakovan balı, mikroplara karşı koruma sağlayarak hastalıkları önler, birçok hastalığı iyileştirir. Kış hastalıkları başta olmak üzere göz rahatsızlıkları ve ülser gibi sorunlara karşı oldukça etkilidir. Bebek ve çocuk beslenmesinde çok önemli katkıları vardır. Beslenmeden doğan eksiklikleri gidererek, bebek ve çocukların kemik gelişimine yardımcı olur.
Karakovan balını aç veya tok karna tüketebilirsiniz. Ancak özelikle hastalıklar için sabah aç karna tüketilmesi tavsiye ediliyor. Bilimsel olarak da kanıtlanan bazı faydalarını şöyle sıralayabiliriz;
- Göz rahatsızlıklarına karşı etkilidir,
- Soğuk algınlığı, nezle ve gribi önler,
- Balgam sökücü özelliği vardır,
- Saç dökülmesini engeller
- Metabolizmayı güçlendirir,
- İştah açıcıdır
- Kabızlık ve ishale karşı etkilidir,
- Vücuda zindelik kazandırır,
- Beyin fonksiyonlarına olumlu etkisi vardır,
- Sinir sistemini güçlendirir,
- İdrar sökücü özelliği vardır,
- Damarları temizler, varise karşı kullanılabilir,
- Ülser rahatsızlıklarına karşı etkilidir,
- Bağırsak sorunlarını giderir,
- Düşünceyi berraklaştırır,
- Prostat hastalığını önlemeye yardımcı olur,
- Sedef hastalığına karşı iyi gelir,
- Cildi güzelleştirir,
- Kolesterolü düşürür,
- Karaciğer ve akciğeri temizler,
- Cinsel performansı artırır,
- Hepatit ve sarılık gibi rahatsızlıklara karşı etkilidir,
- Vücuttaki antioksidan seviyesini artırır,
- Kansere ve damar hastalıklarına karşı mücadele eder,
- Sinirler üzerinde olumlu etkileri vardır,
- Uykusuzluğa karşı tüketilebilir.
Nasıl Tüketilmelidir?
Karakovan balı, doğrudan yenilerek tüketilebilir. Farklı tüketim uygulamaları da var:
- Karakovan balı, havanda dövülen kuyruk yağı ile iyice karıştırılıp, bel ağrısı olan bölgeye sürülebilir. Üç gün içinde olumlu etkisi fark edilir.
- Soğuk suyla karıştırılarak içilirse ishali azaltır veya durdurur.
- Ilık veya sıcak su ile karıştırılarak içilirse müshil etkisi gösterir.
- Soğuk su ile içilirse 20 dakika, sıcak su ile içilirse 10 dakika içinde kana karışır.
- Altını ıslatan çocuklara birkaç ay doğrudan veya sulandırılarak yedirildiğinde olumlu etkileri görülmüştür.
Karakovan Balı Nedir?
Karakovan balı, tamamen doğal ortamlarda arıların doğal salgıları ile üretilen baldır. Diğer ballara göre üretim şekli daha farklı olan karakovan balı üretiminde doğal ilkel kütükler kullanılır. Petek ve balmumu eklenmeyen bir bal çeşididir.
Karakovanda arıların kendi salgıladığı balmumu ve petek bulunur. Petek gözleri arılar tarafından tamamen doğal balla doldurulur. İnsan müdahalesinin nadir olduğu bal çeşididir. Arıların, dışarından besleme yapılmadan ürettiği baldır.
Karakovan Balı Hakkında Kısa Bilgiler
- Karakovan balı, Osmanlı döneminde şifahanelerde ilaç olarak kullanılmış.
- Diğer ballara göre daha fazla emek gerektirir.
- Karakovan kütüklerindeki peteklerden genellikle 5 ila 10 kilogram arasında bal elde edilebilir.
- Karakovan balı tamamen organik ve doğal olduğu için kilogramı 150 ila 200 lira arasındadır. Bu fiyattan daha düşük bir fiyatlar “karakovan balı” adı altında satılan balların doğal olmama ihtimali var!
- “Karakovan balı süzmesi” adı altında satılan balların sahte olabileceği belirtiliyor. Çünkü balmumu ve balı tamamen doğal olduğu için böyle bir balın süzülmesi “mantık dışı” olarak görülüyor.
- Karakovan balının peteği doğal olduğu için ağızda kalıntı yapmaz. Bu sebeple bal, petekle birlikte yenebilir.
- Karakovan balının petekleri dörtgen veya yuvarlak şekillerde olabilir. Genellikle yuvarlak olmaktadır.
- Türkiye’de en kaliteli karakovan balı, Artvin, Bitlis-Hizan bölgesi, Siirt-Pervari bölgesi ve Hakkari-Yüksekova bölgesinde üretilmektedir.
- Karakovan balının 100 gramı yaklaşık 325 kalori içerir.
- Karakovan balında 17 farklı aminoasit tespit edilmiştir.
- Bilimsel araştırmalar göre, antibiyotiklere karşı direnç gösteren MRSA bakterisi, karakovan balına direnememiştir.
- Bir araştırmaya göre karakovan balı, tifo mikrobunu 48 saatte, dizanteri mikrobunu 10 saatte yok etmiştir.
- Bal arılarının kovandaki petekleri doldurabilmek için 100 kilometre kanat çırptıkları tahmin ediliyor.
- Arılar, bir peteğin tamamını doldurmak için yılda 17 milyon mil yol yapıyor.
- Bir istatistiğe göre, yarım kilo bal için arılar çiçeklere 37 bin kez gidip gelir ve 2 milyon çiçeğe konar.
- Bir bal arısı yaklaşık 24 kilometre hızla uçar, dakikada 11 bin 400 kez kanat çırpar.
- Bir arının dünyayı dolaşabilmesi için kendi balındaki enerjiye ihtiyacı vardır.