Kuru temizlemeciye gittiniz, eşyalarınızı teslim ettiniz ve oradan ayrıldınız. Geri döndüğünüzde en sevdiğiniz gömleğiniz, lekesinden kurtulmuş ve yeniden tertemiz olmuştu. Faturanızı ödeyerek oradan ayrıldınız. Peki, merak ediyor musunuz kuru temizlemede neler oldu? Gömleğiniz hangi aşamalardan geçti?
Kuru temizleme ile ilgili tüm ayrıntıları öğrenmek için yazımızın devamını okuyun.
Kuru Temizleme Nedir?
Giysilerimizin ya da tekstil ürünlerimizin üzerinde bulunan lekeler ya da kirleri, özel kimyasal ilaçlarla ve buharlı yöntemlerle temizleyen etkili işleme ‘kuru temizleme’ diyoruz. Kuru temizlemeye ‘kuru’ denmesinin ana nedeni ise, işlemler sırasında kullanılan kimyasalların içeriğinde hiç su olmamasındandır. Hatta kullanılan kimyasallar kumaşa su gibi etki eder. Kuru temizlemeyi temizlik seçenekleri arasında ‘etkili’ yapan ve ön plana çıkaran özellik ise suyun eritemediği yağ ve kirleri, kolaylıkla eritebilmesidir. Profesyonel temizleme seçenekleri üç kola ayrılır: Kuru Temizleme, Sulu Yıkama, Çamaşırhane Yıkaması.
Daha genel bir anlamda aktarırsak; aslında kuru temizlemeciler, ürünleri temizlemenin yanı sıra boyama ve kolalama ve ütüleme işlemlerini de gerçekleştirirler.
Kuru Temizlemenin Olmazsa Olmazı…
Kuru temizlemenin en temel malzemesi solventtir. Solvent, organik bir çözücüdür. Bu tip organik çözücüler genelde renksizdir, şeffaftır ve kendine has bir kokusu vardır. Organik çözücüler, kuru temizleme ilacı, leke çıkarıcı ve deterjan olarak kullanılabilir.
Solventler, endüstrinin birbirinden farklı sektörlerinde hem temizlik hem de yağ çözücü olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Solventler; halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılır. Solventlerin içeriğinde bulunan kimyasallara göre tehlikeli madde ve kullanım sonucunda da tehlikeli atık özelliği taşırlar. Solventler, solunum, yutma ve deri yoluyla vücudumuzla temas ederse sağlık sorunlarına sebebiyet verebilir.
Geçmişten Günümüze Kuru Temizleme
Kuru temizlemenin ilginç bir tesadüf sonucu ortaya çıktığını biliyor muydunuz? Her ne kadar bu olay bir şehir efsanesi gibi kulaktan kulağa yayılmış olsa da, kuru temizlemenin nasıl doğduğuna dair bizlere fikir vermektedir.
Jolly Belin isimli Fransız bir kadın; aynı zamanda kendisi o dönemler, French Dye Work’ün de sahibesi, bir gün lekeli elbisesinin üzerine gaz lambasından damlayan yağ ile bir aydınlanma yaşar. Kazara gaz lambasını elbisenin üzerine düşüren hizmetçisi, Jolly Belin’e bir fikir vermiştir aslında: Gaz yağı dökülen yerler, buharlaşma sağlayarak lekeleri temizliyordu. Bu olayın sonrasında, Belin tarihin ilk kuru temizleme mağazasını açmıştır. Paris’te hizmete açılan mağaza; 1840 yılında, başlangıç olarak gazyağı ve kerosen kullanarak faaliyetlerine başlamıştır (Kerosen, sanayide kullanılan bir petrol çeşididir. Halk dilinde gazyağı diye geçen maddenin daha gelişmiş ve içerik olarak süzülmüş halidir.)
“Antik çağlara kadar uzanıyor”
Aslında kuru temizlemenin tarihi tekstilin doğuşuna, hatta antik çağlara kadar uzanmaktadır. Daha ilkel yöntemlerle gelişen kuru temizleme, o dönemler küllü su, killi çamur, amonyakla yağ sökmek amacıyla yapılırken daha sonra; benzen ve benzin alt yapılı sıvılarla yapılmaya başlandı. Fakat benzin ve türevleri oldukça tehlikeli, yanıcı etkiler barındırıyordu. Kuru temizlemecilik, temizleme işlemlerine solventler girinceye kadar can güvenliğini riske atan bir meslek olarak kabul edilirdi. Benzinden sonra sıfır derece gibi düşük sıcaklıklarda parlamayan maddelerden, terebentin kuru temizlemede kullanılmaya başlandı. Terebentinin parlama noktası 38 derece olduğu için benzine göre çok daha güvenlikli bir malzeme olduğunu söyleyebiliriz. Elbette, teknolojinin ilerlemesi, imkânların çoğalmasıyla kuru temizleme iyice yaygınlaştı ve artık yanıcı olmayan maddelere ihtiyaç duyuldu. 1930 senesine gelindiğinde percholoroethylene’nin (sentetik solvent) yanıcı olmayan özelliği sebebiyle, tercih edilmeye başlamasından sonra kuru temizlemecilik dünyasına artık ‘solventler’ dâhil olmuştur. Günümüzde tüm dünyada kuru temizleme işlemleri solventle yapılmaktadır.
Su içermeyen solventler, giysilere uygulandıktan sonra yoğun sıcaklık verilir ve yüzeyin üzerinden arındırılır. Bu sayede kumaşlar temizleme makinesinden yüzde 100 kurumuş olarak çıkarlar. Kuru temizleme de adını tam olarak bu işlem sebebiyle almaktadır. Kuru temizlemede kullanılan solvent ürünlerin üzerinde bulunan temizleme işaretleri –P harfi ile belirtilir. Bunun anlamı kısaca perk; yani percholoroethylene’dir.
Kuru Temizlemenin Avantajları
- Kuru temizlemenin en temel özelliği, klasik temizleme ile yıpranabilen kumaşları zarar vermeden temizleyebilmesidir.
- Bizler, kendi günlük yaşamımızda kirlerle mücadele ederken çözücü olarak sudan yararlanırız. Daha etkili olması için suya deterjanlar, sabunlar da eşlik edebilir. Fakat konu daha zor kumaş türlerine; örneğin yünlülere geldiğinde su etkili olmayabilir. Giysiler, kuru temizlemede su yerine solventle çözülürler.
- Bunun dışında çözücülerin bulaşmaması, havayı kirletmemesi ve yeniden kullanılabilmesi için her seferinde tek bir yerde toplanır. Bu yöntem sayesinde temizlenen giysiler, kumaşlar ütülendiklerinde ilk alındıkları günkü gibi tertemiz olurlar.
- Zaman içerisinde kumaşların içine kalıcı olarak yerleşen bazı kirler vardır. Bunların da klasik temizleme yöntemiyle çıkarılması bir hayli zordur. Kuru temizlemenin her türlü kiri ve pisliği kumaş dokusundan çıkarabilmesi, en önemli farklarından biridir. Sık kuru temizlemenin kumaşlara zarar vereceğini düşünen fikirler olsa da, aksine kuru temizleme, ne kadar sık tekrarlanırsa tekrarlansın; giysileri yıpratmaz.
- Doğal elyaflar (yün ve ipek, vb.) sentetik elyaflar ve astarlı giysiler evde yaptığımız temizlikte hem çok iyi seviyede temizlenmeyebilir hem de kumaşın çekme – sarkma – deforme olma ve renk solması gibi sorunlara maruz kalma ihtimali vardır. Kuru temizlemede bu tip sorunlar yaşanmayacaktır.
Kuru Temizleme İşleminin Basamakları
Leke çıkarmada bilinen en önemli kural, ‘lekeye zamanında müdahale’ edilmesi gerekliliğidir. Kuru temizlemede de en önemli aşama, lekenin hemen kuru temizleme için gereken firmalara götürülmesidir. Bunu yapmak yerine, evde suyla çıkarmaya çalışmak; ya da belirsiz kaynaklarca tavsiye edilen karışımlar hazırlayarak lekenin üzerine uygulamak, bazı durumlarda işe yarasa bile bazen de hüsranla sonuçlanabilir.
Şimdi gelin, kuru temizlemenin yapım aşamalarına bir göz atalım…
Bir kuru temizleme firmasına teslim edilen ürün, öncelikle kontrol edilir. İçinde kişisel herhangi bir eşya olmadığından emin olmak için ceplerine bakılır, temizleme talimatı incelenir.
Sonraki aşamada ürünler çeşitlerine, renklerine, türlerine ve diğer detaylarına göre gruplandırılır.
Giysiler, kuru temizleme makinesine atılmadan önce söz konusu lekenin üzerine leke çözücü madde dökülerek, lekenin yumuşaması amaçlanır. Buna ‘ön leke çıkarma’ işlemi denmektedir. Bazen bu aşamada bile lekeler tamamen çıkabilir. Ancak yine de asıl amaç, giysileri kuru temizleme makinesine hazırlamaktır.
Kumaşlar makineye atılmadan önce son defa yine incelenirler. Var olan astar, çıtçıt, düğme veya kumaş üzerine bulunan süslemelerden ayrılması gerekenler ayrılır ya da geçici olarak sökülür.
Daha sonra giysiler, çamaşır makinesi ve kurutma makinesinin birleşimine benzer bir makine olan ‘kuru temizleme makinesi’ ne yüklenir. Elbette giysilerin yıkama talimatlarına uygun olarak işlem yapılır. Bundan sonrasında kumaşa yeniden bir çözelti uygulanır. Kumaş bu şekilde bir süre bekletilir. Kuru temizleme makinesinin en önemli özelliği kumaşa yüksek ısı uygulayarak, çözeltinin kurumasını sağlamaktır. Bu sayede çözelti, kumaşın üzerinden buharlaşıp lekeyi komple çıkartır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi buharlaşan çözelti daha sonra kullanılmak üzere başka bir yerde toplanır.
En son aşamada ise giysileri havalandırma işlemi gerçekleşir. Makineden tamamen temizlenmiş ve kurumuş olarak çıkan giysiler ütülenme aşamasına gönderilecektir. Burada yine ütülenmeden önce giysiler çeşitlerine ve türlerine ayrılır. Ütülenme sonrasında paketlenen ürünler teslime hazır haldedir.
Evinizde Kendi Kuru Temizleme Yönteminizi Uygulamak Nasıl Olur?
Kuru temizlemeler çok etkili ve pratik yöntemler olsalar da bütçenizi zorlayabilir ya da başka sebeplerden dolayı size uygun olmayabilir.
Böyle bir durumda, evinizde kendi kuru temizlemenizi yapmaya ne dersiniz?
Kıyafetleri Hazırlamak
Öncelikle giysilerinizin kuru temizlemeye uygun olup olmadığını öğrenin. Etiketlerin üzerinde giysilerinizin kumaş türüne dair yıkama talimatını açıklayan bilgilere ulaşabilirsiniz. Çoğunlukla tekstil ürünleri çamaşır makinesinde yıkanmaya uygundur. Kuru temizlemeye uygun olmayan kumaşları eleyin. Örneğin; deri, süet ve kürk tipi giysileriniz evde kuru temizlenmeye uygun değildirler.
Daha sonra giysinizin ne kadar kirlendiğini, lekenin ne türde olduğunu, çok derinlere işleyip işlemediğini kontrol edin. Eğer hafif bir leke varsa ya da birkaç leke, devam edebilirsiniz. Ancak giysinizin büyük bir bölümü lekelenmişse, profesyonel bir kuru temizlemeciye teslim etmek daha mantıklı olacaktır.
Lekeleri Hafifletmek
Kuru temizleme işleminden önce mutlaka lekeleri önden hafifletmek için uygun bir çözücü kullanın. Lekenin türüne ve kumaşınızın tipine göre, hangi leke çıkarıcı uygunsa, onunla lekeli bölümü hafifletin. Leke çıkarıcıyı sadece lekenin üzerine kullanmanız gerekiyor. Ayrıca deri, süet ya da kürklü giysilerinize bu yöntemi uygulamamalısınız.
Kuru Temizleme Torbası
Sıradaki aşamada giysinizi veya tekstil ürününüzü kuru temizleme torbasına yerleştirmek var. Aynı torbaya 3 ya da 4 parça ürün sığabilir. Fakat benzer renklerde olmasına mutlaka dikkat etmelisiniz. Ayrıca torbanın içinde yığıntı oluşmamasına ve eşyaların ağırlığına da dikkat etmelisiniz. Kuru temizleme torbasını tıka basa doldurmamanız çok önemlidir.
Daha sonra torbayı kurutma makinesine en fazla 30 dakika çalışacak şekilde yerleştirin. Giysiniz makinede ne kadar uzun kalırsa daha fazla kırışır.
Olumlu Sonuç
Sürenin sonunda giysinizi hemen asın ve eğer sonuç sizi tatmin ettiyse, dikkatli bir biçimde dolaba kaldırın.
Olumsuz Sonuç
Giysilerinizden çıkmayan lekeler varsa ve daha profesyonel bir görüntü olsun istiyorsanız, ütülemeyi deneyin. Profesyonel kuru temizleyiciler, kimyasallarla çalıştıkları için giysiler daha kusursuz olabilirler. Evinizde ütüleme doğru şekilde yapılırsa, giysileriniz iyi görünecektir.
Eğer hala leke varsa yeniden leke çıkarıcıyı kullanın. Ardından giysinizi ütüleyin. Bu esnada ütünüzün ısı ayarını kumaşın özelliğini göz önünde bulundurarak yapmalısınız. Kesinlikle su serpiştirmeyin ama leke çıkarıcıdan çok az miktarda kullanabilirsiniz.
En son aşamada ise ütünüzün buhar püskürten kısmıyla lekeli bölgeye buhar verebilirsiniz.