Yazımızda ayrıntılarına değineceğimiz mobbing davasının ne olduğuna ve nasıl açılması gerektiğine gelmeden önce “Mobbing” kelimesinin ne anlama geldiğine bakmamız uygun olacaktır.
Mobbing, iş yerinde işveren ya da işveren vekilleri tarafından yapılan psikolojik ve duygusal baskıların tümüne birden verilen isimdir. Mobbing yabancı bir kelime olup Türkçe tanımı ile kısaca şu şekilde açıklanmaktadır; "bir veya birkaç kişinin bir diğer kişiye uyguladığı, düşmanca ve ahlaka, etiğe aykırı yöntemlerle sistematik olarak yaptıkları psikolojik bir baskıdır.” Mobbing kelimesi ilk olarak Dr. Heinz Leymann tarafından 1980’li yıllarda kullanılmıştır. Dr. Leymann mobbing uygulayan kişileri aşırı baskıcı, korkak, nevrotik ve iktidar açlığı olan kişiler şeklinde tanımlamıştır.
Bazı durumlarda bu baskının çalışmakta olan işçi ya da işçi topluluklarınca yapıldığı da görülmektedir. Bu durum itibarıyla bu baskının hem dikey hem de yatay hiyerarşi boyutunda yapılabileceği anlaşılmaktadır. Günümüzde özel sektör çalışanlarının sıklıkla başına gelen bu durum hukuki anlamda da bir karşılık bulmuştur. Bu yazımızda Mobbinge uğrayan çalışanların Mobbing yapan kişilere karşı yasalar karşısında haklarını ne şekilde savunmaları gerektiğin ve Mobbing davasını nasıl açmaları gerektiğine yakından bakıyor olacağız.
Öncelikle, “Mobbing uygulayan işverenler ya da işveren vekilleri bunu neden yapar?” sorusunun cevabını arayacak olursak bu cevabın kimi durumda çok açık olsa da kimi durumlarda kesin bir şekilde bulunamadığı da görmekteyiz. Genel olarak, bu sorunun cevabı “çalışanı yıldırıp istifa etmesini sağlamak ve böylece işverenin ödemek zorunda olduğu kıdem ve ihbar tazminatından kurtulmak“ olarak gösterilebilir. Bu tür etiğe aykırı yöntemler ile çalışan üstünde baskı yaratarak onu istifaya mecbur bırakan işveren ya da işveren vekillerinin karşısına ise yargı ile çıkmak mümkündür.
Ülkemizde istatistiklere bakıldığında ise 2011 ile 1013 seneleri arasında toplamda yaklaşık 6 bin adet Mobbing davasının açılmış olduğunu görmekteyiz. Bu davalarını kazananların ihbar, kıdem ve manevi tazminatlarını aldıkları da bilinmektedir. Ülkemizde Mobbing davasını kazanıp çok yüklü miktarlarda tazminatlar alan çalışanlar olduğu bilgisi de kayıtlara geçmiştir. Her ne kadar çalışanın Mobbing durumunu ispatı kolay olmasa da ispatlandığı durumlarda Mobbing davaları çalışanları koruyucu şekilde işlemektedir.
Mobing Durumunun Kendini Gösterme Şekilleri:
Mobbing durumu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de aşağıda sayılan şekillerde kendini gösterebilmektedir:
- Mesleki yeterliliğin sorgulanması, kişinin kendine güveninin zedelenmesi,
- Kişiye güvenilmediğinin hissettirilmesi ve bu sayede devamlı bir stres durumunun yaratılması,
- Kasten, verilen süre içinde bitirilemeyecek görevler verilmesi ve bu nedenlerle çalışanın belirli yaptırımlara uğratılması (daha uzun mesai saatleri ya da daha düşük maaş vb. gibi),
- Kişiden bilgi saklanması ve eksik bilgi ile çalışanın hata yapmasının sağlanması,
- Kişinin görmezden gelinmesi, gruptan izole edilmesi, iş yerindeki sosyal ilişkilerinin bozulması,
- Çalışanın nedensiz yere yetkilerinin azaltılması…
“Mobbing” kelimesinin hukuki alanda psikolojik taciz terimi ile geniş bir alanda kullanımı bulmaktadır. Psikolojik taciz ya da Mobbing şikayetlerine karşı kişi hukuki olarak yasalar ile korunma altına alınmıştır. Bu durum 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında açıklanmaktadır. Bu kanun ile Mobbinge uğrayan kişinin iş akdini haklı sebepler ile feshedebileceği ve kıdem tazminatı talebinde bulunabileceği açıklanmaktadır.
Mobbing Davası Nerede Açılmalıdır?
Mobbing davası açmak isteyenlerin en başta bilmesi gereken ayrıntı bu davanın Mobbing şikayeti ile dava edilmek istenen işverenin ikametgahının bağlı bulunduğu yer mahkemesinde veyahut iş yerinin bağlı olduğu iş mahkemesinde açılması gerekmektedir.
Mobbing Davası Dilekçesi
Mobbing davasında da diğer dava dilekçelerine benzer şekilde bağlı bulunan mahkemeye açıklayıcı bir dilekçe teslim edilmesi şartı aranmaktadır. Bu dilekçe davalı sayısından bir adet fazla olacak şekilde çoğaltılarak ilgili mahkemeye teslim edilmelidir. Mobbing davası dilekçesinin sahip olunan bütün deliller listesi ile birlikte mahkemeye teslim edilmesi gerekir. Dava dilekçesi verilirken delillerin ekleniyor olması önemlidir. Deliller sunulmadan hakimin bir karar vermesi zorlaşacaktır. Hiçbir delili olmayan kişilerin bir şahit göstermesi gerekli olacaktır. Hiçbir şekilde delil ya da şahit gösterilememesi durumunda davanın reddedilme olasılığı da yüksektir.
Mobbing davası açmak isteyen kişinin sunacağı deliller bu dava için çok büyük bir rol oynamaktadır. Davanın bir sonuca ulaşabilmesi için sunulan delillerin açık, net ve anlaşılır olması önemlidir. Burada birkaç örnek vermek gerekirse, maaş kesilme durumunu olduğu takdirde maaş bordrolarının gösterilmesi, pozisyon ya da görev değişimi mevcut ise bunu kanıtlayacak belgelerin gösterilmesi bu durumda çok önemlidir.
Her ne kadar özel sektörde çokça yaşanan bir durum olsa da Mobbing şikayeti ile dava açma yolunu tercih eden çok fazla sayıda kamu çalışanı memur da bulunmaktadır. Özellikle kamuda çalışan öğretmenlerin Milli Eğitim Bakanlığı’na ve üniversitelere ilettikleri şikayetler mobbing şikayetinin kamu alanında da ne boyutta yaşandığını gözler önüne sermektedir. Memurları Mobbing şikayetine karşı korunması ise Anayasa’nın 129/5 maddesinde açıklanmaktadır; memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkile¬rini kullanırken (görevlerini yaparken) işledikleri kusurlardan doğan tazminat dava¬ları rücu edilmek kaydıyla kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak ancak idare aleyhine dava açılabilir.
Mobbing Davası harcı Ne Kadardır?
Daha önce de söylediğimiz gibi Psikolojik Taciz başlığı altında incelenen bu tür davalar nispi harca tabi tutulmaktadır. Nispi davalarda harç tutarı dava değerinin binde 68,31’i kadardır. Hesaplanan bu harç tutarının dörte biri dava açılışında ödenmelidir. Kalan kısım ise dava sonuçlandıktan sonra tamamlanır.
Mobbing Davası ile Davacının Talep Edebilecekleri Nelerdir?
Mobbing şikayeti ile dava açan bir çalışan otomatik olarak iş akdini feshetmiş olacaktır. Bu durumda talep edilecek olan ise iadenin yerine tazminat olacaktır. Mobbing Psikolojik Taciz başlığı altında incelendiğinden bu hali ile bir haksız fiildir. Haksız fiile karşı açılmış davalarda ise maddi ve manevi tazminat talebi mümkündür.
Mobbing şikayeti nedeni ile kişinin hukuki olarak sahip olduğu hakları şu şekilde sıralamak da mümkündür:
- İş sözleşmesinin haklı nedene dayanarak feshedebilmesi hakkı,
- Belli şartlarda ayrımcılık tazminatı istenmesi hakkı,
- Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’na göre tazminat istenmesi hakkı,
- Mobbing’e uğrayan işçi, mobbing yapan yöneticiyi dava edebilme ve manevi tazminat talebinde bulunabilme hakkı,
- Koşulları söz konusu ise işçi, kötü niyet tazminatı hükümlerine de başvurma hakkı.
Mobbing Davaları Ortalama Ne Kadar Sürer?
Delil eksikliği ya da şahit eksikliği gibi aksaklıklar yaşanmadığı durumlarda yerel mahkeme kararını yaklaşık 10 ay içerisinde verirken, Yargıtay aşamasında temyiz incelemesi ise 6 ile 8 ay arası sürebilmektedir.
Dava Kararına İtiraz Edilmesi Mümkün müdür?
Mobbing Davası sonucuna itiraz belirli şartlar ile mümkündür. Bu şartların ilki süre şartıdır. Dava sonucuna itiraz etmek isteyen taraf, sonuç kararının taraflara söz ile okunmasından itibaren 8 gün içerisinde Yargıtay’a yazacağı bir temyiz dilekçesi ile itiraz da bulunabilir. Yazılan bu temyiz dilekçesinin ilgili mahkemeye teslim edilmesi gerekmektedir.