Uykulu olduğumuzda, yorgunken, sıkıldığımızda, birisini esnerken görürsek, önemli bir durum öncesi ya da stresliyken esneriz. Bir atlet koşuya başlamadan önce ya da bir sanatçı konser öncesi esner. Öyle ki anne karnındaki bebek bile esnemektedir. Peki, nedir bizi esneten?
Bu konu hakkında yüzyıllardır çeşitli araştırmalar yapılmış ancak net ve %100 doğru bir sonuca hala ulaşılmamıştır. Bu yazımızda sizlerle olası esneme nedenlerini paylaşacağız.
Daha Fazla Oksijen Almak
Yapılan bazı araştırmalara göre esnemenin nedeni daha fazla oksijen alıp, vücutta biriken karbondioksiti dışarı atmaktır. Eğer kalabalık bir odadaki insanlar esniyorsa bu neden anlamlı gibi görünebilir. Çünkü ortam kapalı ve kişi sayısı fazla olduğu için ortamda daha fazla karbondioksit olacaktır. Peki, öyleyse koşu yapan biri neden koşarken bir yandan da esnemez? Provine adlı bir psikolog kişilere fazladan oksijen verip ortamdaki karbondioksiti azaltmasına rağmen insanların esnemesine engel olamamıştır. O halde esnememizin nedeni kesinlikle oksijen almaktır demek pek de doğru olmayacaktır.
Esnemek Bulaşıcıdır
Esnemek gerçekten de bulaşıcıdır. Karşımızdaki birinin esnemesi bizim de esnememize yol açabilir. Provine’a göre bu oran %50’dir. Yani insanların %50si karşısındaki esneyince esnemeye başlar. Hatta esnemek hakkında konuşmak, birisinin esnediğini duymak, esneme hakkında yazılar okumak bile esnemenize yol açabilir. Bakalım siz de bu yazıyı okurken esneyecek misiniz?
Yorgunluk, Sıkkınlık, Uyku Hali
Esneme nedenlerinden bazılarının da insanın sıkılması, uykusunun gelmesi ya da yorgun olması olduğu söylenir. Bu görüşe göre sıkkın ya da yorgun olduğumuzda normaldeki kadar derin soluk alıp vermeyiz. Bu sebeple de vücudumuza daha az oksijen girer çünkü nefes alıp vermemiz yavaşlamıştır. Esnemek de kana daha fazla oksijen karışmasını ve kandan daha fazla karbondioksit atılmasını sağlar. Ancak bu nedeni de çürüten durumlar vardır. Mesela eğer yorgunluksa kişiyi esneten paraşütçüler ilk atlama öncesi neden esner? Ya da uykusu gelen kişi esniyorsa bir şarkıcı konser öncesi neden esner? Demek ki esnemenin nedeni kesinlikle yorgun, uykulu ya da sıkkın olmaktır da diyemeyiz.
Esneme Beyin Soğutucusu Görevi Görmektedir
Yapılan yeni bir araştırmaya göre esnemenin yorgunluk ya da sıkkınlıkla bir ilgisi yoktur. Esnemenin sebebi beyni soğutmak ve bu şekilde beynin daha doğru çalışmasını sağlamaktır. Tıpkı bilgisayarlarda olduğu gibi beyin için de ideal bir çalışma ısısı vardır. Eğer beyin çok ısındıysa esnemek onun serinlemesine yardımcı olur. Esnemeyle beraber kalp atış hızı ve kan akışı artar, bunun sonucunda da beyne büyük miktarda bir hava gelir. Bu hava da o bölgedeki kanın serinletilmesini sağlar.
Bu konuda birçok deney yapan Andrew Gallup, esneme sonrası insanların beyninde soğuma olduğunu ispatlamıştır. Gallup’un çalışmalarının sonucuna göre esnemeye başlamak çene ve boyun kaslarında kasılmaya neden olur. Bunun sonucunda da yüze ve kafaya giden kan miktarı artar. Esneme ile beraber aldığımız nefes beyindeki kanı aşağı yönlü akmaya sevk eder ve ağzımızdaki hava da bahsedilen bu sıvıları soğutma görevi görür. Yani esnemek beyindeki sıcak kanın alınıp yerine soğuk kan gelmesini sağlamaktadır. Bu da beyni soğutur.
Ayrıca yapılan bazı deneyler sonucunda kafasına sıcak uygulanan ve burnundan nefes alması istenen kişilerde esneme artarken, kafasına soğuk uygulanan kişilerde esnemenin azaldığı görülmüştür.
Esneme Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- İnsanlarda esneme anne karnında başlar. Anne karnındaki bebeklerin esnemesinin akciğer ya da beyin gelişimlerine destek olduğuna inanılır.
- Vücuttaki ısı uykudan önce ve sonra bir miktar yükselmektedir. Bu ısı yükselişi de o anlardaki esnememizi açıklayabilir.
- Esneme ile beraber beynin serinlemesi dikkatimizi yoğunlaştırabilmemizi sağlar.
- Esneme genellikle irademiz dışında gelişir.
- Eğer ağzımız kapalı ise esneyemeyiz.
- İnsanlar dışında kedi, köpek gibi birçok hayvan da esnemektedir.
- Esneme aynı zamanda vücudun kendini sakinleştirme yollarından birisidir. Örneğin birçok insan önemli bir sınav öncesi esnemektedir.
- Esneme ile ilgili ilk çalışma 2500 yıl önce Hipokrat tarafından yapılmıştır. Hipokrat’ın yaptığı araştırma sonucuna göre esnemek ateşli hastalık sonrası vücutta biriken kötü havanın temizlenmesine yardımcı oluyordu.
- Esnemenin bulaşıcı etkisi en fazla aile ya da arkadaşlar içinde görülmektedir. Duygusal bağımız olmayan kişilerden oluşan bir toplulukta ise esnemenin bulaşıcı etkisi azalmaktadır.
- Bazı bilim insanlarına göre stres ve kaygı yaratan durumlarla beraber beynin kimyasal yapısı değişir. Bunun sonucunda ise kişi normalleşme için ortalama 6 saniye boyunca esner.
- Empati kurma yeteneği yüksek olan kişilerin diğerlerine oranla esneyen birisinden daha fazla etkilendiği söylenir.
- Otistik çocukların başkalarının esnemesinden fazla etkilenmediği söylenir.
- Eğer başınızın sıcaklığı düşükse daha az esnersiniz. Bununla ilgili yapılan bir araştırmada, kafalarına sıcak su torbası konan denekler karşısındakiler esneyince %41 oranında esnerken, kafalarına soğuk su torbası konan deneklerde bu oran %9 olmuştur.
Kaynak:
IFL Science: Why Do We Yawn?
- Independent: Why do we yawn?
Live Science: Why Do We Yawn?