PCT, yani Prokalsitonin testi, bir kan testidir ve kandaki prokalsitonin miktarını ölçer. PCT bakteriyel enfeksiyonların klinik teşhisi için kullanılır ve bu anlamda bir biyolojik göstergedir. PCT, bakteriyel enfeksiyonların varlığına işaret edebilen ve bakteriyel enfeksiyonların tespitinde kullanılabilen yüksek ateş, beyaz kan hücresi sayımı ve kan kültürü testlerinden daha önce sonuç verebilmektedir.
- Prokalsitonin, kalsitonin hormonu salgılanmadan önce ortaya çıkan bir polipeptitdir. Büyük oranda tiroit bezinde üretilir.
- Ancak ciddi bir bakteriyel enfeksiyonun 2 ila 4 saat sonrasında bağışıklık hücreleri de prokalsitonin üretmeye başlarlar. Bu da PCT testinde kandaki PCT seviyesinin yüksek çıkması anlamına gelmektedir.
- PCT seviyesi sadece dahili ve bakteriyel olan enfeksiyonlarda yükselmektedir. Virüsler gibi diğer patojenlerden kaynaklı enfeksiyonlarda PCT seviyesinde artış beklenmez.
- Kandaki PCT seviyesi tiroit kanseri sebebiyle de çok yükselmektedir. Ancak bu durumda PCT teşhis için kullanılmaz.
- Prokalsitonin 116 aminoasitten oluşan bir polipeptittir.
PCT Yüksekliği Ne anlama Gelir?
Procalsitonin (PCT) seviyeleri bakteriyel enfeksiyonların ciddiyeti ile birebir bağlantılıdır. Bu nedenle:
- Kandaki yüksek PCT seviyesi ciddi bir bakteriyel enfeksiyonun işareti olabilir.
- Yüksek PCT sepsis oluşma ihtimalini kuvvetlendirir.
- Yüksek PCT septik şok beklentisini arttırabilir
PCT Düşüklüğü Ne anlama Gelir?
- Kandaki düşük PCT seviyesi minör bir bakteriyel enfeksiyonun işareti olabilir. Bu durum enfeksiyonun lokal olmasına ve henüz vücudun diğer bölgelerine yayılmamış olmasına yorumlanabilir. Düşük PCT seviyesinden sistemik bir enfeksiyonun altı saatten daha yeni olduğu sonucu çıkarılabilir.
- Düşük PCT, hastanın semptomlarının,
Nakledilen organı vücudun kabul etmemesi,
Virüslerden kaynaklı enfeksiyonlar,
Ameliyat sonrası ya da başka nedenlerden kaynaklı travmalar
Gibi sepsis ve bakteriyel enfeksiyon ve inflamasyonlar dışında bir problemden kaynaklandığının da işareti olabilir.
- Yine düşük PCT seviyesi hastada sepsis ihtimalinin de az olduğunun bir göstergesi olabilir.
PCT ve Sepsis Teşhisi
PCT testi görece yeni bir testtir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, PCT testinin, ciddi hastalıklar geçiren insanların sepsis geçirip geçirmediğinin belirlenmesinde kullanılabileceğini göstermiştir. Bu nedenle genellikle yoğun bakım ünitelerinde ve acil servislerinde bu testten faydalanılmaktadır. Teşhis için hastanın doktoru gördüğü ilk gün PCT testi uygulanabilir. Diğer günlerde de PCT testi hastanın tedaviye ne şekilde cevap verdiğinin anlaşılması açısından faydalı olabilir.
PCT Hangi Klinik Belirtilerde İstenilebilir?
Aşağıda Prokalsitonin kan testinin talep edilebileceği klinik belirtiler sıralanmıştır.
- Kalp çarpıntısı (Taşikardi)
- Ateş
- Düşük kan basıncı (hipotansiyon)
- Hızlı ya da derin nefes alıp verme (hiper vantilasyon)
- Akıl sağlığında bozukluklar
- İdrar çıkışında azalma
- Mide bulantısı
- Bilinen bir bakteriyel enfeksiyonun seyrini tespit edebilmek için.
Özellikle sepsisin neden olabileceği çok daha ciddi belirtiler: Vücut boyunca inflamasyon, damarlarda ve kılcallarda oluşan pek çok sayıda küçük pıhtı, bir yada birkaç organın işlevini yapamıyor olması (çoklu organ yetmezliği), kan basıncında tehlikeli düşüş gibi durumlarda da doktorunuz PCT testini gerekli görebilir.
Laboratuvar testleri sonucunda edinilen PCT seviyesi teşhis konulması içintek başına yeterli bir veri değildir. Test sonuçları uygun klinik bulgularla ve test sonuçlarını tamamlayıcı nitelikte ilave testler ve malumatlarla desteklenmelidir. Doktorunuz, tüm verileri ve bulguları göz önüne aldıktan sonra sizlere test sonuçlarınızın ne anlamana geldiğini açıklayacaktır.
PCT kan testi ile beraber istenebilecek diğer bazı testler CRP (C-reaktif protein), kan kültürü, kan sayımı, CSF (beyin ve omurilik sıvısı analizi); sepsis, bakteriyel menenjit, ya da yetişkinlerde ve sebepsiz şekilde yüksek ateşe sahip çocuklarda bakteriyel zatürre gibi teşhisleri koymaya veya bu ihtimalleri elemeye yardımcı olacaktır.
PCT Testi İçin Gerekenler Nelerdir?
PCT Testi kol damarlarından bir iğne yardımıyla alınan kan örneği ile yapılabilir. Test için test öncesi bir hazırlığı ihtiyaç yoktur.
PCT Referans Değerleri Nedir?
- 72 saatten küçük çocuklarda doğum sırasında 2,0 ng/mL veya daha düşük iken,
- Doğum sonrası 18 ila 30 saat arasında 20 ng/mL veya daha düşük seviyeye çıkar.
- 72 saatten büyük çocuklarda ve yetişkinlerde 0,15 ng/mL veya daha düşüktür.
PCT’nin Muhtemel Yan Etkileri
Bu testin görünür hiçbir yan etkisi yoktur ve doğru uygulandığı takdirde beklenmeyen bir etki gözlemlenmemiştir.
PCT Testinin Sınırları
PCT testinin performans özellikleri (hassasiyet, özel etken oranı vb.) bilinmemektedir. Günümüz tıbbının sınırları nedeni ile bu özellikler bilinmesi mümkün değildir. Bunun sebebi enfeksiyonun teşhisi için referans testinin (altın standart) olmayışıdır. Zatürre klinik teşhisi hastaların sadece yüzde 10’undan az bir kısmında patojenler izole edilebilmiştir. Bu oran sepsis teşhisi konulan hastalarda yüzde 30’dan azdır. Doğru tanım için gerekli bir referans standardıolmadan PCT testinin kesinliği tam anlamıyla hesaplanamaz.
Bu nedenle hastaların çok fazla bir kısmı şüphelenilen enfeksiyonlar için ampirik olarak tedavi edilmektedirler. Bu tedaviler tam anlamıyla doğrulanmadığı gibi tamamen de göz ardı edilememektedirler. Prokalsitonin seviyesi bu problemi çözebilecek değildir. Ancak PCT testi sayesinde doktorlar ilave veriler elde etmekte ve daha doğru teşhisler koyabilmektedirler. PCT teorik olarak doktorların antibiyotik tedavilerine başlama ya da onları bırakma kararlarına yardımcı olabilirler.
Klinik olarak doğrulanmış ve tekrarlanabilen ve enfeksiyonların kesin olarak tespiti veya kesin olarak ihtimal dışı kalmalarını sağlayacak PCT değerleri mevcut değildir. Uzmanlar, prokalsitonin testinin optimal veya uygun olarak klinik çalışmalarda nasıl uygulanması gerektiği konusunda ihtilaftadırlar.
PCT ile Alakalı İlave Bilgiler
- Prokalsitonin ile ilgili genetik bozukluklar prokalsitonin birikimine sebep olabilir. Bu birikimler vücutta amiloid olarak depolanır. Amiloid birikiminden kaynaklı hastalıklara amiloidoz denir.
- Hali hazırda kullanmakta olduğunuz bazı ilaçlar da PCT kan testi sonucunuzu etkileyebilirler. Bu nedenle, bitkisel takviye gıdalar ve ilaçlar dahil, kullanmakta olduğunuz bütün ilaçların bilgisini doktorunuza söylemeniz önem arz etmektedir. BU bilgilendirme doktorunuzun PCT test sonuçlarınızı daha doğru yorumlamasını sağlayacak ve doktorunuzu yanlış bir teşhis koymaktan alıkoyacaktır.
- Prekalsitoninin psikolojik önemi ve prekalsitonin üretiminin nasıl düzenleneceği henüz netlik kazanmamıştır. Pek çok hipotez prekalsitoninin kalsiyum metabolizmasına, sitokin ağına ve nitrik oksit (NO) sentezi modülasyonuna dahil olduğunu iddia etmektedir.
- Plazmadaki hiçbir enzim prekalsitonini parçalayamaz. Bu nedenle prekalsitonin kan dolaşımına girer, değişmeden kalır. Yarı ömrü 30 saat kadardır.
- Yapılan bir çalışmada kritik bakım ünitelerinde PCT ile kritik septisemi hastalarının ölüm oranları incelenmiştir. Buna göre PCT seviyesi 1 ila 5 ng/mL arasında olan kritik septisemi hastalarını ölüm oranı yüzde 11 iken, 51 ila 100 ng/mL arasında olan kritik septisemi hastalarının 90 gün içerisindeki ölüm oranı yüzde 43 oranında olmuştur.
- PCT kan testi,
Akut selülit enfeksiyonu ile derin ven trombozunu (DVT) ayırt etmede,
Virüslerden kaynaklı şiddetli astım ile bakterilerden kaynaklı şiddetli astımı ayırt etmede,
Kronik obstüraktif akciğer hastalığının (COPD) virüs veya bakteri kaynaklı olduğunun tespitinde
kullanılabilir.