PTT, yani Posta ve Telgraf Teşkilatı; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na bağlı genel müdürlük seviyesinde bir devlet kurumudur. Türkiye’nin posta örgütü olan PTT’yi internet ve akıllı telefonlar icat edilmeden önce mektuplarla, ankesörlü ve jetonlu telefonlarla, telgraflarla tanıyoruz. Teknolojideki gelişmelere paralel olarak bünyesinde büyük değişiklikler yaşanan PTT, 2013 yılında anonim şirket haline getirildi. Makalemize PTT ile ilgili birçok bilgiyi bulabilirsiniz.
(PTT'nin ankesörlü telefonlarında kullanılan jetonlar...)
Tarihçe
İlk posta teşkilatı, 23 Ekim 1840 tarihinde “Nezaret” adıyla kuruldu. Tanzimat Fermanı sonucu yaşanan gelişmelere göre Osmanlı Devleti halkının ve yabancıların posta ihtiyaçlarına cevap vermek amacıyla kurulmuştur. İlk postahane, İstanbul Eminönü’ndeki Yeni Camii avlusunda “Postahane-i Âmire” adı ile açılmıştır. Posta teşkilatının ilk memurları da Süleyman Ağa ve tahsildar Sofyalı Ağyazar’dır. Bu memurlar, yabancı dillerdeki postaların adreslerini tercüme etmek üzere “mütercim” kadrosu ile atanmışlardır.
PTT’nin geçmişten günümüze önemli tarihleri şunlardır;
- 23 Ekim 1840 tarihinde Posta Nezareti kuruldu.
- 1855 yılında Telgraf Müdürlüğü kuruldu. İstanbul-Edirne telgraf hattı 1855 yılında, İstanbul-Ankara telgraf hattı 1860 yılında işletmeye açıldı.
- 1861 yılında telgraf hattı Kerkük’e kadar uzatıldı.
- 1863 yılında posta ücreti yerine pullar kullanılmaya başlandı ve ilk posta pulları basıldı.
- 1865 yılında Uluslararası Telekomünikasyon Birliği’nin kurucularından biri PTT oldu.
- 1871 yılında Posta Nazırlığı ile Telgraf Müdürlüğü birleştirildi ve “Posta ve Telgraf Nezareti” adını aldı.
- 1876 yılında uluslararası posta nakli şebekesi kuruldu.
- 1900 yılında yurtiçinde, 1901 yılında yurtdışında değerli mektup ve paket kabulüne başlandı.
- 1901 yılında para transferi ve koli işlemleri başlatıldı.
- 1906 yılında ilk telsiz telgraf hizmeti Trablusgarp’ta başlatıldı.
- 23 Mayıs 1909 tarihinde telefon hizmetleri başlatıldı ve ilk manüel telefon santrali İstanbul’da kuruldu. İstanbul’daki Büyük Postahane binasında 50 hatlık ve manyetolu telefon hattı hizmete başladı.
- 1909 yılında “Posta ve Telgraf Nezareti”, Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti’ne dönüştürüldü.
- 1911 yılında telefon tesisleri kurma imtiyazı yabancı bir şirkete verildi
- 1913 yılında “Posta, Telgraf ve Telefon Umum Müdürlüğü” adını aldı.
- 1914 yılında İstanbul’da üç yerde telefon santrali açıldı.
- 1917 yılında İstanbul’da telsiz telgraf hizmeti başlatıldı.
- 26 Aralık 1923 tarihinde Cumhuriyet döneminin PTT ile ilgili ilk kanunu olan 376 sayılı Posta Kanunu yayınlandı.
- 4 Şubat 1924 tarihinde ilk telgraf kanunu olan 406 sayılı Telgraf Telefon Kanunu yayınlandı.
- 1926 yılında Dâhiliye Vekâleti’ne (İçişleri Bakanlığı) bağlı olarak görev yapmaya başladı.
- 1 Temmuz 1929 tarihinde Ankara ile İstanbul arasında ilk telefon haberleşmesi tek devre ile açıldı.
- 1933 yılında katma bütçeli bir kurum olarak Bayındırlık Bakanlığı’na devredildi.
- 1935 yılında PTT iş yeri sayısı 888 adede yükseldi. Bunun 642’si merkez, 246’si şubeydi.
- 1939 yılında “PTT Genel Müdürlüğü” olarak Ulaştırma Bakanlığı'na bağlandı.
- 1954 yılında Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) statüsüne alındı.
- 1984 yılında Kamu İktisadi Kuruluşu (KİK) statüsüne alındı.
- 1995 yılında Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Türk Telekomünikasyon A.Ş. olarak yeniden yapılandırıldı.
- 1995 yılında havale ve posta çeki işlemlerinde otomasyona geçildi.
- 1999 yılında tahsilât işlemlerinde Körfezbank (Garanti) ile işbirliği yapıldı.
- 2000 yılında Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü’nün tüzel kişilik ismi, “Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü” olarak değiştirildi.
- 1.11.2011 tarihinde bağlı olduğu Ulaştırma Bakanlığı’nın adı “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı” olarak değiştirildi.
- 2004 yılında PTTBank kuruldu.
- 9 Mayıs 2013 tarihinde kabul edilen bir tasarı ile “Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi” olarak yeniden yapılandırıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nda kabul edilen Posta Hizmetleri Kanunu Tasarısı, PTT A.Ş.’nin kuruluşu, yeniden yapılandırılması, posta hizmetlerinin serbestleştirilmesi ve rekabete dayalı esasların hayata geçirilmesi gibi maddeler içeriyor.
- 6 Şubat 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile PTT’nin devlete ait bütün hisseleri, Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.
(Günümüzde İş Bankası Müzesi olan ilk posta teşkilatı Postahane-i Âmire binası...)
Postahane-i Âmire
1840 yılında İstanbul'da kurulan Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk postane binası, Postahane-i Âmire’dir. Eminönü Yeni Cami avlusu, posta hizmetlerinin merkeziydi. Buradaki Evkaf Nezareti'ne ait olan ve daha sonra “cizyehane” olarak kullanılan ahşap bina, "Postahane-i Âmire’ye dönüştürüldü. 1870 yılında Posta ve Telgraf idareleri birleştirildi. Bu sebeple Postahane-i Âmire binasının adı, "İstanbul Postanesi" olarak değiştirildi. Ahşap yapı 1890 yılında yıktırılarak yerine kargir bina inşa edildi. Yeni bina Ekim 1892 yılında hizmete başladı. 1909 yılında Büyük Postane'nin kurulmasıyla yeni bina, “paket postanesi” olarak hizmet vermeye başladı. Daha sonra Posta Nezareti, Sirkeci'deki Büyük Postane binasına taşındı. Eminönü'deki Postane-i Âmire binası, 1927 yılında İş Bankası'na devredildi. Bu bina, günümüzde İş Bankası Müzesi olarak kullanılmaktadır.
Amacı ve Misyonu
PTT; hizmet alanlarında profesyonel personelle etkin hizmet sunmayı amaçlayan bir şirkettir. Türkiye genelinde posta, kargo, bankacılık ve elektronik ticaret alanlarında hizmet vermektedir. İki asra yakın geçmişi ve tecrübesi ile teknolojiyi kullanarak ekonomik ve kaliteli hizmet sunma amacı gütmektedir. Ülkenin çıkarları ve önceliklerine göre faaliyette bulunan PTT; yenilikçilik, güvenilirlik, tarafsızlık, girişimcilik, sosyal sorumluluk, paydaşlara fayda sağlamak, kişisel verilerde gizlilik ve saydamlık gibi değerleri hedefliyor.
PTT’nin Hizmetleri
PTT bünyesinde çok farklı alanlarda çok sayıda hizmet sunuluyor. Yurtiçi ve yurtdışı posta ve telgraf hizmetleri başta olmak üzere bankacılık, mobil telefon, kargo ve tahsilât hizmetleri veriliyor. Bu hizmet başlıkları şunlardır;
PTTKep: Kayıtlı Elektronik Posta ve Elektronik Tebligat (KEP) sistemidir. Kep hizmetleri kapsamında e-tebligat, e-yazışma, e-imza gibi uygulamalar bulunuyor.
PTT Posta: Birleşik Posta Projesi, Ocak 2010 tarihinde başlatılan bir hizmettir. Kurum, kuruluş ve özel kişilerin PP damgası ve ücret ödeme makinesi kullanarak verdikleri fatura, banka ekstresi, sigorta poliçesi, tebrik, broşür, kutlama gibi toplu gönderileri elektronik ortamda müşteriden alarak gerekli veri işlemlerinin ardından bastırılıp zarflanarak alıcıya ulaştıran bir sistemdir. Posta basım işlemleri Ankara, İstanbul, İzmir, Mersin ve Erzurum’daki baskı merkezlerinde gerçekleştiriliyor. Baskı cihazları, son teknolojiyi kullanıyor. Sistemi kullanabilmek için bazı şartları yerine getirmek gerekiyor.
Mektup Sepeti: Geçmişteki mektuplaşma nostaljisini teknoloji ile uyarlayarak yaşatma amacıyla kurulan bir hizmettir. Sistemi kullanabilmek için üye olmak gerekiyor. Herhangi bir PTT şubesine gitmeden hizmetin internet sitesi üzerinden hazırladığınız mektubu bilgisayarınızdan postaya verebiliyorsunuz.
Turpex: Yeni bir uluslararası kargo ve kurye hizmetidir. 3 Haziran 2013 tarihinde hizmete girmiştir. Teslim ve süre taahhütlü bir hizmettir. Bu hizmet kapsamında; evrak, doküman, hediyelik eşya, uluslararası bedelli-bedelsiz ve geçici ihracat eşyaları, diplomatik kurye işlemleri, fuar sergi ve tanıtıcı yayınlar taşınabiliyor. Hizmette ağırlık ve boyut sınırı aranmıyor. Gönderiler, “Turpex gönderisi” olarak postaya verilerek yurtdışındaki alıcılara ulaştırılıyor.
PTT Filateli: Türkiye Cumhuriyeti adına posta pullarını çıkarma yetkisi 5584 sayılı yasa ile PTT’ye verilmiştir. Bu yasaya göre PTT; pul ve filatelik materyal üretimi ve satışı, pul sergileri düzenlenmesi, filatelik damgaların (ilk gün ve özel gün damgaları gibi) hazırlanması ve kullandırılması, filatelinin tanıtılması gibi konularda filateli hizmetleri vermektedir. Filateli hizmetleri; Filateli ve Abone İşleri Şubesi, başmüdürlük birimleri, PTT merkezleri ve filateli gişelerinden veriliyor. Hizmetleri kullanabilmek için internet sitesi üzerinden sisteme abone olmak gerekiyor.
PTT Pul Müzesi: 2013 yılında açılan pul müzesidir. Türkiye’nin üçüncü bankası Emlak ve Eytam Bankası binası kullanılmaktadır. Atatürk’ün talimatları doğrultusunda 3 Haziran 1926’da Ankara’da kurulan bankanın tarihi binası, PTT tarafından restore edilerek müzeye dönüştürülmüştür. Dünya çapında bir kültür merkezi olma özelliğini taşıyan müze, modern müzecilik anlayışı ile tasarlanmıştır. Müzede; dünya pulları, Osmanlı pulları, Anadolu Hükümeti pulları, Türkiye Cumhuriyeti pulları ve 7 ayrı temadan oluşan tematik pullar sergileniyor. Müzede ayrıca, “Geçmişten Günümüze Posta”, “İstiklal Harbinde PTT” ve “Nostaljik PTT” gibi bölümler de bulunuyor.
ePTTAVM: 17 Mayıs 2012 tarihinde hizmete giren PTT bünyesindeki e-ticaret platformudur. Türkiye’nin en ücra köşelerine bile e-ticaret hizmeti verme amacıyla kurulmuştur. Türkiye’nin ilk üç boyutlu sanal alışveriş merkezi olarak bilinen ePTTAVM, giyimden hobi malzemelerine, anne ve bebek ürünlerinden petshop ürünlerine kadar birçok kategoride elektronik alışveriş imkânı sunuyor.
HGS: PTT, 17 Eylül 2012 tarihinde, köprü ve otoyollarda zaman ve yakıt tasarrufu amacı ile kullanılmaya başlanan Kartlı Geçiş Sistemi (KGS) ve Otomatik Geçiş Sistemi (OGS) yerine Hızlı Geçiş Sistemi’ni (HGS) hayata geçirdi. Pilsiz HGS etiketleri, çalışma enerjisini radyo frekans teknolojisini kullanarak sağlıyor. Kopyalanamaz özelliği ile PTT şubelerinden temin edilebiliyor.
PTT Kitap: Elektronik ortamda her tür kitabın satıldığı PTT bünyesindeki bir platformdur. Aile, kadın, erkek, çocuk, bilim, akademi, bilgisayar, teknoloji, mühendislik, dergi, din, edebiyat, eğitim, eğlence, ekonomi, felsefe, yabancı dil, hobi, İslam, müzik, politika, sağlık, sanat, şiir ve tarih kategorilerinde yüzlerce kitabın satıldığı elektronik kitap alışveriş hizmetidir. Sistemi kullanabilmek için elektronik ortamda üye olmak gerekiyor.
PTT Sigorta: PTT müşterilerinin her türlü sigortacılık hizmetini pratik bir şekilde alabileceği bir platformdur. PTT Sigorta ile 11 farklı sigorta şirketinden 9 farklı sigorta dalında karşılaştırmalı olarak hizmet alınabiliyor. Hizmet kapsamında; zorunlu trafik, kasko, konut, DASK, eşya, kanser, cüzdan, nazar ve huzur sigortaları yaptırılabiliyor.
PTT Çocuk: Çocukları ve gençleri pulculuğa özendirmek için kurulan bir hizmettir. Pul, pulculuk ve PTT hizmetleri hakkında çocukları bilgilendirmeyi, eğlenerek öğretmeyi amaçlayan bir hizmettir.
Tele-Post: Grafik, el yazıları, resim, plan, proje, matbu evrak ve benzeri dokümanların telekomünikasyon imkânlarından yararlanılarak uzak bir noktada, bir PTT işyerinden başka bir PTT işyerine, kopyasının çıkarılması ve teslim edilmesi hizmetidir.
Posta Abone Kutusu: Posta gönderilerini PTT işyerinden almak isteyenlere kiraya verilmek üzere işyerlerine konulan kutulardır. Kutu kira süresi en az 1 ay, en fazla 1 yıldır.
PP Damgaları: Aynı gönderici sürekli olarak postaya verilmek istenen, pulsuz olarak kabul edilen ve tertip veya ambalajı, zarf veya kuşak boyut, ağırlık bakımından birbirinin aynı olan ve tümüne aynı ücret uygulanması gereken gönderilere uygulanan bir damga hizmetidir. Her postaya verilişte gönder adedi 250'den az, aylık toplam adedi de 3000'den az olamaz.
PTT Bank: 2004 yılında kuruldu. Her türlü banka hizmetinin verildiği bankacılık sistemidir. Havale, kredi kartı, fatura tahsilâtları, maaş ödemeleri, posta çeki ve HGS işlemleri gibi birçok başlıkta hizmet sunulmaktadır.
PTT Kargo: Türkiye’nin en ücra yerleşim yerlerine bile kargo hizmeti verebilen bir platformdur. Her türlü kargonun yurtiçi ve yurtdışındaki alıcılara ulaştırılması hizmetidir.
PTTCell: 2013 yılında kurulan mobil iletişim hizmetidir. Faturalı ve faturasız hatlarla mobil telefon hizmetleri verilmektedir.
AloPTT: PTT bünyesindeki hizmetlerle ilgili her türlü soruna çözüm bulmak amacıyla kurulan “4441788” numaralı telefon hattıdır. Sistemde; sesli yanıt sistemi, görüntülü konuşma, online görüşme ve engelli dostu SMS hattı hizmetleri veriliyor.
PTT Genel Müdürleri
PTT’nin geçmişten günümüze görev almış genel müdürleri şunlardır;
Mehmet Fahri Şundur (1923-1934), Hüseyin Suphi Kıyat (1934), M. Edip Cemil Oyhon (1934), Kadri Musluoğlu (1934), Mehmet Nazif Ergin (1934-1937), Bekir Vefa Çeyrekbaşı (1938-1938), Şerafettin Karacan (1938-1939), Nazım Turunç (1939), Kadri Musluoğlu (1939-1942), Halil Naki Köstem (1942-1948), Dr. M. Haldun Sarhan (1948-1950), M. Emin Sözen (1950-1951), Orhan Kubat (1951-1953), Mehmet Arif Demirer (1953-1954), Talat Tolunay (1954-1955), Mustafa Cahit Akyar (1955-1959), A. Necmettin Tan (1959- 1960), Mithat Ülker (1959), A. Necmettin Tan (1959-1960), Reşat Bayramiçli (1960), Enver Kutaydın (1960-1964), M. Necmettin Özgür (1964-1971), A.Necdet Tanay (1971- 1971), M. Hicri Göçeoğlu (1971-1976), Naci Ünver (1976-1978), B. Sıtkı Garipağaoğlu (1978-1979), Fikri Çağlar (1979-1981), M. Servet Bilgi (1981-1985), Emin Başer (1985-1991), Veli Bettemir (1991-1997), Nuri Alagöz (1997-1999), Dursun Dağaşan (1999-2001), A. Murat Kaya (2001-2003), İbrahim Şahin (2003-2005), Osman Tural (7 Haziran 2005 - 20 Aralık 2014), Harun Maden (17 Mart 2015 - 31 Mart 2016), Kenan Bozgeyik (31 Mart 2016 - …)
(Posta, telgraf, telefon...)
PTT Hakkında Kısa Bilgiler
- PTT’nin daha önceki adları “Posta İşletmeleri Genel Müdürlüğü” ve “Posta, Telgraf ve Telefon Umum Müdürlüğü”dür.
- 1 Temmuz 1929 yılında Ankara-İstanbul arasında telefon hattı ile ilgili Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan haberde şu ifadeler yer almıştır; “Ankara-İstanbul telefonu, dünden itibaren işlemeye başlamıştır. Yalnız dün Ankara-İstanbul telefonunun henüz İstanbul’da abonesi olmadığı için İstanbul telefon şirketi aboneleri Ankara’dan numara arayamamışlardır. Buna mukabil Ankara’dan İstanbul’daki birçok numaralar aranmış ve arada ses gayet vazih işitilmek suretiyle muhaverat cereyan eylemiştir.”
- PTT’nin ilk telgraf müdürlüğü, telgrafın icat edildiği 1943 yılından 11 sonra kurulmuştur.
- PTT’nin sabit ve mobil telefon hizmetleri, 2012 yılından bu yana Türk Telekom şirketi ile yapılan işbirliği anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir.
- PTT ve Türk Telekom, sahip oldukları gayrimenkullerin en iyi şekilde değerlendirilmesi ve finansal kazanım sağlanması amacıyla 17 Mart 2017 tarihinde “Gayrimenkul Değerleme ve İşbirliği Ön Protokolü” imzaladı. Protokole göre, PTT ve Türk Telekom’a ait gayrimenkuller ile ortak kullanılan taşınmazlar üzerinde geliştirme, değerlendirme, proje yönetimi ve bina yönetimi faaliyetlerinde iş birliği yapılması kararlaştırıldı.
- PTT, bazı futbol liglerine de sponsor olmaktadır. Son olarak PTT ile TFF ile imzalanan sponsorluk protokolüne göre PTT, Haziran 2017’de Milli Takım’ın kargo sponsoru oldu.
- 2012-2013 yıllarındaki 1. Lig futbol sezonunun sponsoru PTT olmuştur.
- PTT Genel Müdürlüğü, 1925-1938 yılları arasında bilançosunu sadece iki yıl zararla kapatmıştır. 1933 yılında 69 bin lira, 1934 yılında 39 bin lira zarar etmiştir.
- PTT’nin yıllık bütçesi 423 milyon liradır.