Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) ismini 2001 ekonomik krizinde batan bankaların tasfiye işlemleri ve mudilerin isyanları sebebiyle duymaya başladık. Son yıllarda da devlet tarafından el konulan şirketlere ilişkin haberlerde sık sık TMSF adını duyuyoruz. Peki, TMSF hangi amaçla kurulmuştur, ne tür görevleri icra eder, yetkileri nelerdir? Bu soruların cevaplarını araştıralım.
TMSF, mevduatların ve katılım fonlarının sigortalanmasına yetkili kamu tüzel kişiliğini haiz bir kurumdur. Mevduat ve katılım bankalarının faaliyet izinlerinin kaldırılması durumunda hak sahiplerine yapılacak gerekli ödemelerin garanti edilmesini sağlayan TMSF, son yıllarda el konulan ve tasfiye edilen şirketlerle ilgili oldukça gündem olan bir kurum. TMSF, 2 Eylül 2016 tarihinde yayınlanan 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kayyumların görevlerini de devralarak tasfiye ve satış işlemlerini yapacak kurum oldu. KHK ile verilen yeni görev ve yetkilerin ardından TMSF son günlerde yoğun bir tasfiye ve satış trafiğine sahne oluyor. Bu gizemli kurumun ne gibi görevleri icra ettiğine, yetkilerine bir göz atalım.
TMSF; 22 Temmuz 1983 tarihinde 70 sayılı Kanun Hükmündeki Kararname ile tüzel kişiliğini kazanan bir kurum. Uzun yıllar Merkez Bankası tarafından yönetilmiştir. Daha sonra Başbakanlığa bağlandı. TMSF’nin görev ve yetkileri 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve ilgili hükümlerde belirlenmiştir.
TMSF, tasarruf mevduatı ve katılım fonu sahiplerinin haklarını ve menfaatlerini korumakla mükellef bir kurum. Türkiye’deki mevduat ve katılım fonu kabulüne yetkilidir. Yerli ve yabancı tüm kredi kuruluşları ile merkezi yurt dışında bulunan kredi kuruluşlarının Türkiye’deki şubelerinde bulunan mevduat ve katılım fonları sigorta sistemine dahildir. TMSF, kendisine devredilen bankaların yönetimini üstlenir, bankaların yapılarının güçlendirilmesi veya yeniden yapılandırılması gibi görevler icra eder. Bankalardaki mevduatların sigortalanması, bankalardaki fonların takibi veya gerekli hallerde bu fonların yönlendirilmesi, el konulan bankalardaki mevduat sahiplerinin haklarının ödenmesi ve el konulan bankaların tasfiye ve satış işlemlerinin icrası gibi görevleri de bulunur.
TMSF’nin Görev ve Yetkileri Nelerdir?
Genel hatları ile TMSF’nin tanımını ve görevlerini çerçeveledikten sonra biraz daha detay verelim. TMSF’nin görev ve yetkileri, 5441 Sayılı Bankacılık Kanunu’nda 85 maddede düzenlenmiştir. Bu maddelere kısaca değinelim.
TMSF; kredi kuruluşları veya katılım bankaları nezdindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonlarını sigortalar. Bu mevduat ve fonların kapsamı ve tutarını belirler. Riskli sigorta priminin tahsil zamanını ve şeklini belirler. Faaliyet izni kaldırılan katılım bankalarındaki mevduat ve katılım fonlarının sigortalı bölümlerini hak sahiplerine öder. Kredi kuruluşlarının fona devredilmesinin ardından devir, satış ve birleştirme işlemlerini uygular. Faaliyet izni kaldırılan bankanın yönetim ve denetimini devralarak iflas veya tasfiye işlemlerini gerçekleştirir. Fona ilişkin her türlü adli, idari ve icra takipleri, savunmaları ve çözüm üretme gibi işlemleri uygular. Bakanlar Kurulu kararları uyarınca olağanüstü tedbirleri alarak uygular. Finansal piyasalarda güven ve istikrarı sağlamak ve sektörün gelişimi için ilgili kurumlarla koordinasyon halinde çalışmalar yürütür.
TMSF; devlet tarafından el konularak faaliyet izni kaldırılan bankanın veya bankaların yönetim ve denetimini devralır. İlgili bankadaki mevduat ve katılım fonu sahiplerine sigortalı miktarlarını öder ve bankanın doğrudan iflasını ister. İflas kararı verilmemesi halinde kanunlardaki ilgili tasfiye hükümleri çerçevesinde bankanın tasfiye sürecini başlatır ve yönetir. İflas veya tasfiye halindeki bankaların aktifindeki paraları ve tahsil ettiği paraları muhafaza ve nemalandırmakla mükelleftir. İflas kararı verilen bankanın menkul ve gayrimenkullerinin satışını yapar.
TMSF; hisselerinin çoğunluğu veya tamamının kendisine intikal etmesi halinde varlık ve yükümlülüklerini kısmen veya tamamen mevcut bankalara veya kurulacak bir bankaya devredebilir, başka bir banka ile birleştirebilir. Yönetim ve denetimi devredilen bankaların devri, satışı, birleştirilmesi gibi işlemleri devir tarihinden itibaren en geç 9 ay içinde tamamlamak zorundadır.
TMSF; faaliyet izni kaldırılarak yönetim ve denetimi fona geçen bankayla ilgili şikâyetler üzerine açılmış veya açılacak her türlü ceza davasına suçtan zarar gören olarak müdahil olabilir. Bankanın alacaklarının tahsil edilememesi durumunda bankanın ortakları, eski yönetim kurulu üyeleri ve denetçileri aleyhine verdikleri zararın tazmin edilmesi amacıyla tasfiye sürecinin ardından 5 yıl içinde dava açabilir.
TMSF; 5411 sayılı kanunun ilgili maddeleri çerçevesinde yönetim ve denetimi devredilen şirket veya şirketlerin mal ve gayrimenkullerini, hak ve varlıklarını satabilir. Olağanüstü hallerde fon kaynaklarının ihtiyaçları karşılamaması durumunda Merkez Bankası’ndan avans talep edebilir.
Bu arada, 2 Eylül 2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 674 sayılı KHK ile devlet tarafından el konulan şirketlerdeki kayyumların görevleri TMSF’ye devredildi. Buna göre bahse konu şirketlerin satış ve tasfiye işlemleri TMSF tarafından yapılacak.
TMSF Kapsamındaki Mevduat ve Katılım Fonları Nelerdir?
Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların şubelerinde gerçek kişiler adına açılmış ve ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası, döviz ve kıymetli maden cinsinden tasarruf mevduatı anaparaları ile bu hesaplara ilişkin faiz reeskontları toplamının, katılma hesapları birim hesap değerleri ve özel cari hesapların 100 bin liraya kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır. Aynı şekilde yurt dışında yaşayan yerli ve yabancı gerçek kişilere ait yurt içi şubelerde açılmış özel cari hesaplardaki 100 bin liraya kadar olan kısım sigorta kapsamına giriyor.
Bahse konu bankaların yurtdışı şubelerindeki hesaplar ise sigorta kapsamına girmiyor. Ayrıca, gerçek ve tüzel kişiler adına açılan ticari hesaplar, Off-Shore yani Kıyı Bankacılığı faaliyetinde bulunan bankalardaki hesaplar sigorta kapsamında değil.
Öte yandan, zamanaşımına uğrayan mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar da TMSF’ye gelir olarak kaydediliyor. Sehven TMSF’ye devredilenler hariç zamanaşımı işlemi uygulanmış bu varlıkların sahiplerine iadesi mümkün değil.
TMSF; görev ve yetkileri çerçevesinde elde ettiği gelirleri Hazine’ye devrediyor. Son olarak 22 Şubat 2017 tarihinde 500 milyon lira ödeme yapan TMSF’nin bugüne kadar Hazine’ye yaptığı toplam ödeme tutarı 12 milyar 254 milyon Amerikan Doları’dır. El konulan veya fona devredilen banka veya şirketlerin tasfiye ve satış işlemlerinin tamamlanmasıyla Hazine’ye yapılan ödeme miktarları da artmaktadır.
TMSF ve BDDK’nın Farkı Nedir?
TMSF ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, birbirlerinden tamamen ayrı bağımsız kuruluşlardır. Kamu tüzel kişiliğini haiz, mali ve idari özerkliğe sahiptirler. TMSF 1983 yılında kurulurken, BDDK, 2000 yılında faaliyete başlamıştır. TMSF’nin yönetimi 1983-1999 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yapıldı. Daha sonra 1999-2003 tarihleri arasında da TMSF’nin yönetimi BDDK’daydı. 2003 yılında çıkarılan kanunla TMSF’nin yönetimi kendi bünyesine verildi. Böylece iki farklı tüzel ve bağımsız kurumlar olarak faaliyetlerini sürdürmeye devam ettiler.
TMSF; 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlarla yönetilir. Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması asli görevidir. Fon bankalarının güçlendirilmesi, satışı, tasfiyesi gibi görevleri de icra eder.
BDDK da 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu çerçevesinde yetkilendirilmiştir. Finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, finansal kiralama, faktoring, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, mali sektörün gelişmesi, finansman şirketlerinin birleşme, bölünme, tasfiye ve hisse değişimlerini düzenlemek ve uygulamakla yükümlüdür.