Türk Hava Kurumu (THK), Türkiye’nin sivil havacılık alanındaki en eski ve köklü kuruluşudur. Ankara’nın Etimesgut ve Eskişehir’in İnönü ilçelerinde iki önemli merkezi bulunuyor. THK; havadan yangın söndürme, hava ambulans, hava taksi, sivil uçak bakım hizmetleri, sportif havacılık faaliyetleri, akademik eğitimler, pilotaj eğitimleri, uçak imalat faaliyetleri, bakım ve modernizasyon ve sigorta faaliyetleri yürütmektedir. Son 25 yılda 2 binden fazla orman yangınına havadan müdahale eden THK yangın söndürme uçakları, yurt dışındaki yangınlara da destek vermektedir. Uluslararası havacılık kuruluşlarının Türkiye’deki temsilcisi olan THK, profesyonel pilot ve hostes yetiştiren bir kurumdur. Bir dönem kurban derisi toplama tartışmalarının odağında olan kurum, günümüzde havacılık sektörünün gözdesi haline gelmiştir.
Amacı
Türkiye'de havacılık sanayisini kurmak amacıyla faaliyetlerine başlayan THK; havacılığın askeri, ekonomik, sosyal ve siyasal önemini anlatmak için çaba sarf ediyor. Ayrıca; askeri, sivil, sportif ve turistik havacılığın gelişmesini sağlamak; bütün bunlar için gerekli araç ve gereci hazırlamak amacını güdüyor. Bu doğrultunda kalifiye personel yetiştirmek ve “uçan bir Türk gençliği” oluşturmak hedefi bulunuyor.
Tarihi
Türk Hava Kurumu, 16 Şubat 1925 tarihinde, Cumhuriyet’in ilanından 16 ay sonra Atatürk’ün direktifi ile “Türk Tayyare Cemiyeti” adı ile kurulmuştur. 23 Nisan 1926'da Türk havacılığının gereksinimi olan teknik personelin eğitilmesi amacıyla “Tayyare Makinist Mektebi” hizmete açıldı. Kurtuluş Savaşı’nın etkisini uzun süre üzerinde taşıyan Türk halkından maddi ve manevi destek gören THK, bu dönemde 10 yıl içinde 351 uçak satın alarak Türk Silahlı Kuvvetleri’ne bağışladı.
THK’nın kuruluşunun ardından bazı önemli tarihler şunlardır;
- 5 Ağustos 1925 tarihinde “kamu yararına çalışan dernek” statüsüne alındı.
- 1929 yılında, havacılık faaliyetlerinin dünya çapında gelişmesini sağlayan ve sportif havacılık konusunda uluslararası boyutta en üst düzeyde organ olan Uluslararası Havacılık Federasyonu'na (FAI) üye oldu.
- 1932 yılında Cemiyet'in yurt dışında eğittiği mühendislerden Selahattin Reşit Bey ve ekibi motor ve pervanesi dışında tüm parçaları Türk malı olan ilk ulusal tipteki uçağın “MMV-1” prototipini üretti.
- 1935 yılında Cemiyet’in adı, Genel Kurul kararıyla “Türk Hava Kurumu” olarak değiştirildi.
- 3 Mayıs 1935 tarihinde Türkiye’nin ilk uçuş okulu olan “Türkkuşu” kuruldu.
- 1937 yılında THK, ilk Türk uçak tasarımcısı Vecihi Hürkuş'u mühendislik eğitimi alması için, Almanya'daki mühendislik okuluna gönderdi.
- 10 Temmuz 1936 tarihinde İnönü Planör Kampı açıldı.
- 1937 yılında Etimesgut Motorlu Uçuş Kampı ve Ankara ve İzmir Paraşüt kuleleri açıldı.
- Türkkuşu okulu öğretmenlerinden pilot Emrullah Âli Yıldız, 12 Haziran 1938 tarihinde 14 saat 20 dakika süren bir planör uçuşuyla dünya rekoru kırdı.
- Yıldız’ın öğrencisi pilot Ziya Aydoğan, THK’nın İnönü Eğitim Merkezi'nden Kayseri'ye kadar, 466 kilometrelik planör uçuşu yaptı.
- 1940 yılına kadar THK’nın Akköprü’deki atölyesinde yüzlerce planör üretimi, planör ve motor onarımı yapıldı.
- 1940 yılı sonunda Akköprü'deki atölye fabrika haline getirildi ve burada İngiliz Miles Magister eğitim uçaklarının seri montajına başlandı.
- 1939-1941 yılları arasında İkinci Dünya Savaşı öncesi Genelkurmay Başkanlığı'nın da talebi üzerine Etimesgut Uçak Fabrikası kuruldu.
- 1944 yılında Etimesgut’taki fabrikada üretime başlandı. Fabrikada, Magister uçaklarının yanı sıra, THK-1, 3, 4, 7, 9, 13 planörleri ile THK-2, 5 ve 10 tiplerinde eğitim, sağlık ve nakliye uçakları üretildi.
- THK tarafından Gazi Orman Çiftliği'nde kurulan Türkiye’nin ilk motor fabrikası, 1951 yılına kadar çalışmalarını sürdürdü. Aynı yıl dönemin koşulları sebebiyle Makine ve Kimya Endüstrisi'ne devredildi. 1952 yılında fabrika kapatılarak Türk Traktör Fabrikası olarak işletilmeye başlandı.
- 1953 yılında, THK, havacılıkla ilgilenen gençlerin farklı ülke kültürlerini tanımaları amacıyla kurulan Uluslararası Hava Öğrenci Mübadelesi Teşkilatı’na üye oldu.
- 1974 yılındaki Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında gerçekleşen Hava İndirme Harekâtı’na, o dönemde askerlik görevini paraşütçü olarak yapan THK’nın yetiştirdiği gençler katıldı. Harekât esnasında kurumun uçak ve pilotlarına da önemli görevler verildi.
- 1980'li yıllardan sonra sportif havacılık alanında; 1990 yılından sonra da uluslararası ilişkilerde THK adına önemli gelişmeler yaşandı.
- 1985 yılında havadan yangın söndürme faaliyetlerine başladı.
- 1986 yılında Türkiye'de havacılık sanayisini kurmak, sivil sportif ve turistik havacılığın gelişimine katkıda bulunmak amacıyla Hava Taksi İktisadi İşletmesi kuruldu.
- 1996 yılında bünyesinde balon, yelken kanat ve yamaç paraşütünün bulunduğu Çok Hafif Hava Araçları Okulu kuruldu.
- 1995 yılında düzenlenen Dünya Paraşüt Şampiyonası; 1996 yılında düzenlenen 1. Dünya Hava Oyunları Test Yarışmaları; 1997 yılında düzenlenen 1. Dünya Hava Oyunları THK’nın ev sahipliğinde Antalya’da kurulan Karain Havacılık Eğitim Merkezi’nde gerçekleştirildi.
- 1998 yılında, Brüksel'deki AB organları nezdinde lobi faaliyetleri yürüten Avrupa Hava Sporları Birliği’ne (EASA) üye oldu.
- 2000, 2002 ve 2004 yıllarında ulusal ve uluslararası düzeyde 6 dalda üç farklı Türkiye Hava Oyunları düzenlendi.
- 19 Mayıs 2002 tarihinde Türk Hava Kurumu Müzesi açıldı.
- 2007 yılında, Hava Taksi İktisadi İşletmesi’nin adı, THK’nın yetiştirdiği dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen'in onuruna, “Gökçen Havacılık İktisadi İşletmesi” değiştirildi. Bu işletmenin faaliyet alanları arasında; havadan yangın söndürme faaliyetleri, uçak bakım onarım merkezi, hava taksi - hava ambulans hizmetleri, çeşitli illerde model uçak uğraş evleri yer alıyor.
- 2010 yılında; ilmi, teknik, ticari, turistik, sportif, havacılık, eğitim, sağlık, kültürel ve sosyal alanda faaliyette bulunmak üzere uzay ve uydu çalışmaları yapmak amacıyla THK Havacılık Vakfı kuruldu.
- 2011 yılında, Türkiye’nin havacılık ve uzay bilimleri alanında ilk ve tek ihtisas üniversitesi olan Türk Hava Kurumu Üniversitesi kuruldu.
- 29 Mayıs 2011 tarihinde, THK Erzincan Havacılık Eğitim Merkezi açıldı.
THK Bünyesindeki Kuruluşlar
Türk Hava Yolları bünyesindeki kuruluşlar, havacılık alanında çeşitli faaliyetler yürütüyor. Bu kuruluşlar şunlardır;
THK Gökçen Havacılık: İsmini, THK’nın yetiştirdiği dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen'den alıyor. 1986 yılında Türkiye'de havacılık sanayisini kurmak, sivil sportif ve turistik havacılığın gelişimine katkıda bulunmak ve Türk Hava Kurumu'nun misyonunu gerçekleştirmesini sağlayacak ticari faaliyetleri yürütmek üzere “Hava Taksi İktisadi İşletmesi” adıyla kuruldu. 2007 yılında adı, “Gökçen Havacılık İktisadi İşletmesi” olarak değiştirildi. Gökçen Havacılık şirketi, havadan yangın söndürme, hava ambulans ve hava taksi hizmeti, havacılık danışmanlığı ve sportif havacılık gibi faaliyetler gerçekleştiriyor.
THK Uçuş Akademisi (TUA): Sivil havacılığın geliştirilmesi ve gençlerin havacılığa kazandırılması amacı ile 86 yıldan bu yana Ankara ve İzmir’de bulunan eğitim merkezlerinde profesyonel pilot ve hostes eğitimleri veriyor. Kurulduğu günden bu yana havacılık sektörüne yaklaşık 7 bin pilot yetiştirmiştir
THK Üniversitesi: 3 Mart 2011 tarihinde Ankara’da kurulmuştur. Türkiye’nin havacılık ve uzay bilimleri alanında ilk ve tek ihtisas üniversitesidir. Sektörde ihtiyaç duyulan nitelikli yetişmiş personel ihtiyacını karşılamaktadır. Üç şehirde toplam 4 fakülte, 2 yüksekokul ve 3 enstitü ile hizmet veriyor. Bünyesinde bulunan 77 adet son teknoloji donanımlı uçak ile Türkiye’nin havacılık eğitiminde en büyük filoya sahip kurumudur.
THK Teknik: Sivil havacılık sektöründe; uçak avionik-mekanik sistem bakımları, hat ve üs planlı bakımlar, arıza giderme, modernizasyon, teknik yayın, kalite faaliyetleri, lojistik ve ikmal desteği veren bir kuruluştur.
THK Uçak İmalat: Türkiye’nin ilk sivil spor ve eğitim uçağı şirketidir. Çeşitli hava platformlarının tasarım ve üretimi, montajı, sertifikasyonu ve satış-pazarlaması konusunda faaliyet yürütüyor. Uçuş eğitimlerinde ve hobi amaçlı uçuşlarda kullanılabilecek “hafif spor uçak” tasarımı ve üretimi yapıyor. Kuruluş bünyesinde, Türkiye’de hafif spor uçak alanında ilk uçağın üretimi, “Türkkuşu T 19-A Projesi”dir.
Asal Havacılık ve Teknoloji: Isparta Süleyman Demirel Havalimanı’nda iki hangar olarak inşa edilmiştir. Uçak bakım ve boyama hizmetleri vermektedir. Geniş ve dar gövdeli uçakların bakımından uçak boyamasına kadar farklı alternatifli servisler sunmaktadır.
THK Sigorta: Bireysel ve kurumsal sigorta ürünleri ile acentelik hizmeti vermektedir.
THK Başkanları
Türk Hava Kurumu’nun kuruluşundan günümüze kadar başkanlık yapmış isimler şunlardır; Cevat Abbas Gürer (1925), Ahmet Fuat Bulca (1925-1939), Şükrü Koçak (1939-1947), Seyfi Düzgören (1947-1949), Şükrü Sökmen Süer (1949-1950), Mustafa Zeren (1950-1961), Adnan Özsoy (1961-1962), Nuri Aslantaş (1962-1967), Cemal Engin (1967-1969), Lemi Tüzün (1969-1970), Kani Madasoğlu (1970-1975), Mehmet Bilir (1975), Şefik Aktuğlu (1975-1977), Abdullah Orakçılar (1979-1981), Yılmaz Oral (1981-1985), Baki Aydın (1985-1986), İnanç Ayas (1986-1990), Attila Taçoy (1990-1999), İbrahim Büyükyumukoğlu (1999-2000), Erdoğan Karakuş (2000-2002), Rasim Arslan (2002-2004), Yusuf Güngör (2004-2009), Osman Yıldırım (2009-2014), Vacit Öktem (2014-2015), Kürşat Atılgan (2015-Görevde (2017).
Bunları Biliyor Musunuz?
- Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu, THK’nın manevi koruyucularıdır.
- Cumhurbaşkanı, Başbakan, kuvvet komutanları ve Ankara Valisi, kurumun doğal üyeleridir.
- Türkiye’nin ilk uçak tasarımcısı ve üreticisi pilot Vecihi Hürkuş, 28 Ocak 1925 tarihinde, kendi atölyesinde ürettiği uçakla Ankara'dan havalanarak küçük bir Türkiye turu yapmayı başardı.
- Türkiye’nin ilk uçuş okulu Türkkuşu, Atatürk'ün manevi kızı ve dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen’in de aralarında bulunduğu çok sayıda pilot yetiştirmiştir.
- THK bünyesindeki yangın uçakları 25 yılda yaklaşık 17 bin saat yangın söndürme uçuşu gerçekleştirdi. 2000’in üzerinde orman yangınına müdahale etti.
- THK Paraşüt Öğretmeni Hakan Zengin, 19 Haziran 2004 tarihinde İnönü Havacılık Eğitim Merkezi’nde gerçekleştirilen 3. Türkiye Hava Oyunları’nın resmi açılış töreninde bugüne kadar gökyüzünde açılan en büyük bayrakla atlayış gerçekleştirdi. Zengin, 433,5 metrekarelik dünyanın en büyük bayrağıyla, paraşütle atlayarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girmeyi başardı.
- THK’nın 10 paraşütçüsü, 10 Ekim 2004 tarihinde İstanbul’da düzenlenen 26. Kıtalararası Avrasya Maratonu’nda, yaklaşık 4 bin metre yükseklikte uçaktan atlayan “wingsuit” adı verilen özel tulumlarla saatte 150 kilometre hızla Avrupa Yakası’ndan Anadolu Yakası’na geçerek Türk havacılık tarihinde bir ilki gerçekleştirdi.
- THK’nın yetiştirdiği yamaç paraşüt pilotları, 8 Ağustos 2015 tarihinde Türkiye’nin en yüksek noktası olan Ağrı Dağı’nın zirvesinden yamaç paraşüt uçuşu gerçekleştirerek bir ilke daha imza attı.
- THK’nın geliri; üye aidatları, kurban derisi, fitre ve zekât toplama, pul satışı, kurum işletmelerinin etkinlikleri gibi kaynaklardan sağlanmaktadır.
- “Uçan Türk” dergisi, 1954 yılından bu yana iki ayda bir çıkan THK bünyesindeki bir dergidir.