Uyku, insan hayatı için yemek yemek, su içmek ve sosyal hayat kadar önemli bir olgudur. Bir gününün ortalama üçte birini uykuya ayıran insanoğlunun, bu aktiviteden mahrum kaldığında ya da yeterince uykusunu alamadığında yaşam kalitesi bir hayli düşmektedir. Uyku bozuklukları başlığı altında toplanan hastalıklar da, bu mahrumiyete sebep olabilecek ve derhal müdahale edilmesi gereken durumlardır.
Uyku bozuklukları şu şekilde sınıflandırılabilir;
1 - Dissomnialar
Uykunun süresi, kalitesi ve zamanlamasında değişmelerle kendisini gösteren uykuda artış ya da uykuya başlama ve sürdürme sorunlarıdır. Beş ana başlık altında sınıflandırılırlar;
- Primer imsomnia: bu uyku bozukluğu tipinde uyku süresi azalmıştır, uykuda geçen sürenin yatakta geçen süreye oranı düşmüştür. Bunun çeşitli nedenleri olabilir; psikiyatrik ya da fiziksel hastalıklar, alkol, madde kullanımı, kaygı ve gerginlik gibi.
- Primer hipersomnia: bu uyku hastalığına sahip kişiler, geceleri yeterince uzun uyumalarına rağmen sabahları yorgun uyandıklarını ve gündüz tekrar uyusalar da yeterince dinlenemediklerini ifade ederler.
- Narkolepsi: Narkolepsi, uyku ataklarının, uykuya dalarken ya da uyanırken kısa süreli felçlerin yaşanmasına, halüsilasyonlara sebep olan bir uyku hastalığıdır.
- Solunumla ilgili uyku bozukluğu: Uykuda solunumun durmasına apne denir. Apne, hastada sık sık uyanmalara sebep olur, hasta apne sonrası yüzeysel bir uyku uyuduğu için sabah yorgun olarak uyanır. İleri vakalarda ölüm de meydana gelebilir. Obez hastalarında görülmesi riski yüksektir.
- Sirkadiyan ritim bozukluğu: Uykunun ritmik düzeninin bozulmasına verilen addır. Özellikle depresyon gibi psikolojik hastalıkların sirkadiyan ritim bozukluğuna sebep olduğu görülmektedir. Genelde kendini uykuya dalma saatinin ve uyanma saatinin geç olması şeklinde gösterir.
2 - Parasomnialar
Uyku esnasında olan davranış ve fizyolojik alanlardaki değişme ve bozulmalardır. Üç ana başlık altında sınıflandırılırlar;
- Kâbus bozukluğu: uykunun REM döneminde ve ikinci yarısında görülen kâbusların hastayı uykusundan uyandırmasıdır. 3-5 yaş arasındaki çocuklarda daha sık olmak üzere her yaş aralığında görülebilir.
- Uyku terörü bozukluğu: Çocuklarda daha sık görülen bu uyku bozukluğu uykunun ikinci yarısında meydana gelen korku, çığlık atma ve ağlama ile kendini gösterir. Yanına gelen insanlara rağmen hasta uykusuna devam edebilir ve sabah uyandığında yaşadığı korkuyu ya da rüyasını hatırlamaz.
- Uyurgezerlik bozukluğu: Uykunun ilk saatlerinde meydana gelen hastalık kişinin uyurken etrafta gezinmesi şeklinde meydana gelir. Kişiyi uyandırmak güç olabilir ve daha sonradan bu olayları hatırlamaz. Ailesel yatkınlık oldukça belirgindir.
Bu üç parasomnia tipine ek olarak, uykuda hareketlenmeye, sesli konuşmaya sebep olan REM uykusu davranış bozukluğu; uykuya dalarken ya da uyanırken istemli hareketler yapamamaya sebep olan uyku paralizisi; uyurken dişlerin gıcırdatılmasına sebep olan uyku bruksizmi de vardır.