Aristoteles Kimdir?

Aristoteles (d. MO 384 – o.7 Mart MO 322) (bazı kaynaklarda Aristo olarak da geçmektedir ve iki yazım şekli ile de doğrudur) günümüzde Makedonya sınırları içerisinde bulunan Stageira şehrinde dünyaya gelmiştir. Aristoteles’in babasının o zamanlar Makedonya Kralı olan 2. Amyntas’ın doktorluğu görevinde bulunan Nikomakhos olduğu bilinmektedir. Aristoteles, Antik Yunan filozofudur. Batı felsefesini oluşturan iki en büyük düşünürden bir tanesidir. Diğer düşünür ise Platon’dur. Fizik, gökbilim, felsefe, mantık, zooloji, siyaset, biyoloji alanlarından eserler yazmıştır.

Aristoteles 17 yasında MO 366 senesinde Platon’un Atina’da bulunan akademisine katılmış ve yeteneği ve zekası ile kısa sürede kendinden bahsettirmeyi başarmıştır. Platon’un yanında yardımcı öğretmen görevi de yapan Aristoteles bu dönemde diyalog yazıları yazmıştır. Bu dönemden örnek vermek gerekirse Gryllos ya da Retorik üzerine isimli eserleri Aristoteles’in bu dönemde yazdığı diyalog eserlerdendir.

Aristoteles Platon’un ölümünden sonra onun okulunu terk ederek MO 347 senesinde Ksenokratos ve Theophrastos ile bugün Biga Yarımadası olarak anılan Troas bölgesindeki Assos şehrine gitmiştir ve burada Tiran Atarnevs'li Hermias’ın siyasi danışmanlığı görevini üstlenmiştir. Aynı zamanda aralarındaki dostlukta dikkat çekmektedir. Aristoteles burada Hermias’ın da yardımı ile  Lykeion  isminde çok özgün yeni bir okul kurmuştur. Bu okulda genellikle yaşambilim alanında çalışmalar yaptığı görülmüştür.

Aristoteles, MÖ 323 senesinde dine karşı saygısızlıktan suçlanmıştır. Suçu ise bir ölümlü olan Hermias’ın anısına ilahi yazarak onu ölümsüzleştirmesi olarak gösterilmiştir. Bu suçuna karşılık ölüm cezası ile aranan Aristoteles yakalanmamak için Atina’dan Evboia adasına kaçmıştır. Annesinin de memleketi olan Evboia (Türkçe Eğriboz) adasına sığınan Aristoteles MÖ 322 senesinde altmış üç yaşında burada hayata veda etmiştir. Aristoteles Atina’dan kaçmasının nedenini şu sözleri ile açıklamaktadır: „Atinalıların felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri gerçekten acı bir durum olacaktı.“

Aristoteles’in felsefe alanında sahip olduğu erdemleri başlıklar halinde sıralanmaktadır:

Bir örnek vermek gerekirse, düşünme yetisine yönelik erdemleri şu şekilde sıralanabilir.

• Tekhne: Yapabilme gücü ve becerisi
  
• Episteme: Felsefi bilgi ve bilim
  
• Phrönesisi: Doğruyu görme yetisi olan pratik bilgelik
  
• Nous: Doğrudan kavrayan akıl
  
• Felsefi bilgelik

Aristoteles, Platon’un Eleştirisi

Aristoteles'ın düşüncesinin evrimi hakkında süregelen farklı boyutlarda tartışmalar vardır. Ancak unutulmamalıdır ki Platoncu bir okulda yetiştiği halde daha sonraları bu felsefeden kopuşunun nedenleri açıkça ortaya koyulmalıdır. Homeros hakkında Platon'un bir sözünü Aristoteles'le beraber Nikomakhos'ta Etik'te yazdığı gibi yazacak olursak, hem dostluk, ve hem hakikat onun için kıymetli olsa dahi, ikinciyi birinciye yeğlemek durumdadır.

Aristoteles’in Sözleri

Ünlü düşünür Aristoteles’in önemli sözlerinden birkaç tanesini paylaşmak isteriz:

• İnsanoğullarının yönetimi sanatı üzerinde düşünen herkes, devletlerin geleceğinin gençlerinin eğitimine bağlı olduğu konusunda ikna olmuşlardır.

• Akıllı insan düşündüğü her şeyi söylemez, fakat söyleyeceği her şeyi düşünerek söyler.

• Yaratılış bakımından bütün kişiler öğrenmek isteği içindedirler.

• Sağlam bilginin en güzel örneği, öğretme gücüdür.

• Konuşacak kişi üç noktaya çalışmalı: İlki ikna araçları üretmek, ikincisi dili, üçüncüsü konuşmanın çeşitli bölümlerinde uygun düzenlemelerdir.

• Mutluluk doğru ve güzel düşünceler ile düşünebilmeyi bilmektir.

• Çocukları eğitenler, onları üretenlerden daha fazla onura layıktır. Çünkü bunlar sadece hayat verdiler, onlar ise iyi yaşayabilme sanatını.

• Eğitimin kökleri acı, meyveleri tatlıdır.

• Gerçek mutluluk mal ve mülke sahip olmak ile değil, akıl ve erdeme sahip olmak ile mümkündür.

Aristoteles’in yazdığı eserlerin bir kısmı günümüzde kaybolmuş durumdadır diğer bir kısım ise Aristoteles tarafından yayımlanmış ve günümüzde toplanıp saklanabilmiş eserleridir.

Yitik Aristoteles Eserleri:

Aristoteles’in ilk dönem yazılarıdır. Bu yazılara „dışrak yapıtlar“ dendiği de bilinmektedir. Bu eserlerin Milattan sonraki ilk asırlarda kaybolduğu bilinmektedir. Ancak Aristoteles’in diğer eserlerinde bu yitmiş yapıtlarının başlıklarını vermesi ve diğer yazarların Aristoteles’in taklidini yaparak ya da alıntılarını kullanarak bu eserleri anmaları nedeni ile kaybolan bu eserlerin içerikleri hakkında bilgi sahibi olmak mümkün hale gelmiştir.

Bu kayıp yapıtların genellikle diyalog şeklinde yazıldıkları bilinmektedir. Bu yitmiş eserlere örnek vermek gerekirse şu şekilde sıralamak mümkün olacaktır:

• Evdemos ya da Ruh Üstüne (Platon'un Phaidon'unun izinde),
  
• Felsefe Üzerine (Metafizik'in kimi temalarının ayırdına varabildiğıimiz bir tür tutum ibrazı yazısı), Protreptik (felsefî hayata teşvik),
  
• Gryllos ya da Retorik Üzerine (İsokrates'e karşı),
  
• Adalet Üzerine (Politika 'nin bazı temaları burada kendilerini belli ediyorlar),
  
• Asalet Üzerine, bir Şölen, vb.

Varlığını Koruyan Aristoteles Eserleri:

Aristoteles’in günümüze ulaşmayı başarmış eserlerinin başında Lykeion okulunda ders vermek için kullandığı notlardan oluşmaktadır. Bu yazıtlar Aristoteles’in el yazısı ile yazılmıştır. Aristoteles’in bu eserlerine içerik manasına gelen esoterik ya da sözel öğretime yönelik manasına gelen akroamatik isimleri verildiği bilinmektedir. Aristoteles’in bu eserlerinin günümüze kadar ulaşabilmesinin nedeni Aristoteles’in kurucusu olduğu Lykeion okulunun kesintisiz olarak eğitim vermeye devam etmesi ve Aristoteles’e ait bütün yazıtların bu okulda saklanması olarak açıklanabilir.

Aristoteles’in yazılı varlığını koruyan eserleri şu şekilde sıralanmaktadır:

Mantık üzerine yazdığı eserleri:

• Organon :
  
• Yüklemler
  
• Yorum Üzerine
  
• Birinci Çözümlemeler
  
• İkinci Çözümlemeler
  
• Yerlemler
  
• Sofistiklerin çoğalması sonu çürükler

Doğa üzerine yazdığı eserleri:

• Kosmos Üzerine (Περὶ κόσμου De Mundo)
  
• Fizik (Φυσική Physica)
  
• Gökyüzü Üzerine (Περὶ οὐρανοῦ De Caelo)
  
• Gök Cisimleri Üzerine (Μετεωρολογικά)
  
• Can Üzerine (Περὶ ψυχῆς De Anima)
  
• Kısa Doğa Yazıları (Parva Naturalia)
  
• Duyular Üzerine Περὶ αἰσθήσεως
  
• Ani ve Anımsama Üzerine Περὶ μνήμης καὶ ἀναμνήσεως
  
• Uyku ve Uyanma Üzerine Περὶ ὕπνου καὶ ἐγρηγόρεως
  
• Rüyalar Üzerine Περὶ ἐνυπνίων
  
• Uykuda Kehanet Üzerine Περὶ τῆς καθ' ὕπνον μαντικῆς
  
• Uzun ve Kısayasamlılık Üzerine Περὶ μακροβιότητος καὶ βραχυβιότητος
  
• Gençlik ve İleri Yaş Üzerine Περὶ νεότητος καὶ γήρως. Περὶ ζωῆς καὶ θανάτου
  
• Soluma Üzerine Περὶ ἀναπνοῆς
  
• Nefes Üzerine Περὶ πνεύματος
  
• Hayvanların Tarihi Üzerine (Περὶ τὰ ζῷα ἱστορίαι Historia Animalıum)
  
• Hayvanların Kısımları Üzerine (Περὶ ζῴων μορίων De Partibüs Animalıum)
  
• Hayvanların Hareketi Üzerine (Περὶ ζῴων κινήσεως De Motu Animalıum)
  
• Hayvanların Gelişimi Üzerine (Περὶ πορείας ζῴωνDe İncessu Animalıum)
  
• Hayvanların Oluşumu Üzerine (Περὶ ζῴων γενέσεως De Generatione Animalıum)
  
• İkincil Yazılar Opera Minöra
  
• Renkler Üzerine Περὶ χρωμάτων
  
• Duyulan Şeyler Περὶ ἀκουστῶν
  
• Fizyognomikler Φυσιογνωμονικὰ
  
• Bitkiler Üzerine Περὶ φυτῶν
  
• Duyulduk Harikulâde Şeyler Περὶ θαυμασίων ἀκουσμάτων
  
• Mekanik (Μηχανικά Mechanıca)
  
• Görünmez Çizgiler Üzerine Περὶ ἀτόμων γραμμῶν
  
• Rüzgârların Yerleri ve Adları Ἀνέμων θέσις καὶ προσηγορίαι
  
• Melissos, Ksenofanes ve Görgias Üzerine Περὶ Μελίσσου, Περὶ Ξενοφάνους, Περὶ Γοργίου
  
• Sorunlar Προβλήματα
  
• Doğa Cetveli (Scala Naturae)
  

Fiziksonrası-Varlikbilim üzerine yazıları:

• Doğa Yazılarından Sonra Gelenler (Τὰ μετὰ τὰ φυσικά Metaphysica)
  

Etik ve Politika üzerine yazdığı eserleri:

• Ekonomikler (Οἰκονομικά Oeconomica)
  
• Magna Moralia (Ἠθικὰ μεγάλα Magna Moralia)
  
• Nicomakos'a Etik (Ἠθικὰ Νικομάχεια Ethica Nicomachea)
  
• Atinalıların Yasası (Ἀθηναίων πολιτεία)
  
• Eudemos'a Etik (Ἠθικὰ Εὐδήμεια Ethica Eudemia)
  
• Erdemler ve Erdemsizlikler Üzerine (Περὶ ἀρετῶν καὶ καιῶν)
  
• Politika (Πολιτικὰ Politica’)
  

Estetik üzerine yazdığı eserleri:

• İskender'e Retorik Ῥητορικὴ πρὸς Ἀλέξανδρον
  
• Retorik (Τέχνη ῥητορική Ars Rhetorica)
  
• Poetika (Περὶ ποιητικῆς Ars Poetica)