Ayva Ağacının Özellikleri Nelerdir?

Ayva üretiminin dünyada en fazla olduğu ülke Türkiye. Doğal olarak ayva çeşidi de ülkemizde oldukça fazla. Ayvanın yetişmediği tek ülke Avustralya!

Ayva ağacı; dünyanın hemen hemen her ülkesinde yetişebilen bir ağaç türü. Sadece Avustralya’da yetişmiyor. Türkiye ayva üretiminde birinci sırada(2013 yılı) yer almıştır. Dünyada ayva üretiminde lider Türkiye. Ağacı, çiçekleri, kabuğu ve meyvesi ile her ülkede sevilen bir bitkidir. Gülgiller familyasının bir üyesi. Cydonia cinsindendir. Ayva ağacını biraz detaylı tanımaya ne dersiniz?

Ayvanın anavatanı; kuzey Anadolu, kuzey batı İran, kuzey Kafkasya, Hazar Denizi çevresidir. Avrupa’dan Türkistan’a ve Afrika’ya uzanan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Bazı ülkelerde yabani olarak yetişir.

Milattan önce 3000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişi var. Sümerler ve Akkadlar’la ilgili kaynaklarda ayvaya rastlanır. ‘Ayva’ kelimesinin Türkiye ve İngiltere’de argo manaları var. Arapçada ‘evet’ manasında olan ayvanın Türkçeye ‘ayva’ olarak Rusçadan geçtiği tahmin ediliyor. Osmanlı’da ayva yerine ‘bih’ kelimesi kullanıldığı görülüyor. Kürtçede de ‘bih’ olarak kullanılır. Yunancada ‘melimelon’ kelimesi ile ‘tatlı elma’ anlamında kullanılırken bu ifade Türkçeye ‘marmelat’ olarak geçmiştir. 

Özellikleri Nelerdir?

Ayva ağacı soğuğa dayanıklıdır ve 7 derece sıcaklık ayva için idealdir; ancak sert kış ve soğuk iklimlerden olumsuz etkilenir. Kireçli ve ağır toprakları, nemi ve rüzgârı sevmez. Deniz iklimlerini sever; 10 metre ile bin metre arası yüksekliklerde yetişebilir. Yaklaşık 60 yıl yaşayabilen bir ağaçtır. Yetiştiği bölge, hava koşulları ve bakımına göre ömrü de değişebilir.

Üretiminde tohumlama, çelikleme ve kök sürgünleri yöntemleri kullanılır. Kökleri derine inmez. Kurak bölgelerdeki ayva ağaçlarının sulanması gerekir. Gereğinden fazla sulanması ağaca zarar verir. Sulama için genellikle damlama veya yağmurlama yöntemleri kullanılır. Ayva meyvesinin toplanması için iyice olgunlaşması beklenmelidir. Aksi halde tatsız ve susuz bir ayva hasat edilmiş olur. Yapraklarının altı tüylüdür. Çiçekleri iridir ve pembe renklidir. Ayva ağaçları sadece meyveli olmayabilir. Süs bitkisi olarak yetiştirilen daha küçük türleri de bulunur. Süs bitkisi olan türlerinin çiçekleri kırmızıdır. Ayva çiçekleri bal verir. Elma ve armudun akrabasıdır.

Ayva ağaçları çok fazla dallanır. Sarı meyveler, paslı hav ile kaplıdır. Ayva, oldukça zengin bir kimyasal yapıya sahip. Meyve asitleri, şeker, sepi maddeler, protopektin, uçucu yağ, vitaminler, antioksidanlar, folat, kalsiyum, magnezyum, fosfor, bakır potasyum, besin lifi gibi zengin maddeler içerir

Ayvanın Faydaları

Ayva; meyve, reçel, hoşaf, komposto, marmelat gibi şekillerde tüketilir. Birçok hastalığın tedavisinde veya sağlığın korunmasında faydaları vardır. Meyvesi, çiçeği, kabuğu, çekirdekleri alternatif tıpta çok sık başvurulan şifa kaynağıdır. İyileştirici veya önleyici özelliği vardır.

Ayvanın genellikle çeşitli versiyonlarının tüketilmesi tavsiye ediliyor. Çiğ olarak tüketilmesinin de faydaları varken, marmelat, komposto ve reçel olarak tüketilmesinin daha faydalı olduğu belirtiliyor. Hamile kadınların ve çeşitli ilaçlar kullanan hastaların ayva ve çekirdeklerini doktor tavsiyesi ile kullanmaları öneriliyor. Özellikle alternatif tıp alanında çok kullanılan ayvanın çekirdeği ve yapraklarının birçok faydası tespit edilmiş.

Faydalarını şöyle sıralayabiliriz:

Ayva Meyvesi:

• Vücut direncini artırır, yorgunluktan korur
  
• Soğuk algınlığı, grip, nezle gibi hastalıklara iyi gelir
  
• İshal ve kabızlığı önler
  
• Kalp ve damar hastalarına tavsiye edilir
  
• Varis tedavisinde önerilir
  
• Öksürük, bronşit ve solunum yolları rahatsızlıklarında etkilidir, balgam söker
  
• Kan yaparak kansızlığı önler
  
• Akciğer, mide, böbrek, bağırsak ve göz rahatsızlıklarında faydaları görülmüştür
  
• Kadınların regl dönemlerindeki sorunları için tavsiye edilir
  
• Yüksek tansiyonu düşürür
  
• Sindirim ve bağışıklık sistemlerini güçlendirir ve düzenler
  
• Baş ağrısına karşı faydalıdır
  
• Böbrek rahatsızlıklarında ve böbrek taşı sorunlarında etkilidir
  
• Kolesterolü önler veya dengeler
  
• Eklem ağrılarını hafifletir
  
• Cilt sorunlarının çözümünde önerilir
  
• Cildi temizler, tırnakları parlatır
  
• Kanser hastalarına tavsiye edilir, özellikle kolon kanserine etkileri vardır
  
• Zayıflamaya yardımcı olur
  
• Susuzluğu giderir ve serinletir
  
• Ülsere karşı kullanılması tavsiye edilir
  
• Hemoroidin oluşumunu ve yayılmasını önler
  
• Hücreleri yaşlanmasını hızlandıran sebepleri ortadan kaldırır
  
• Bulantı ve kusma gibi sorunlarda tavsiye edilir
  
• Antiviral özelliği vardır
  
• Stres ve zihin yorgunluğunu giderir
  
• Tüberküloz hastalarına ayva reçeli tavsiye edilir
  
• Ayva reçeli kanser hücrelerinin gelişmesini önler, kanı temizler, sinir sistemini yumuşatır
  
• Ayva suyu ses kısıklığını önler
  

Ayva Suyu:

• Burun kanamalarını önler, iştahsızlığı önler, ishali keser
  
• Metabolizmayı güçlendirerek vücudu zinde tutar
  
• Kalbi ve mideyi kuvvetlendirir
  
• Bağırsak iltihabını önler
  
• Damar sertliği sorunlarında etkilidir
  
• Safra kesesinin düzenini sağlar
  
• Zihin açarak hafızayı kuvvetlendirir
  
• Dizanteriyi önler
  
• Doğum yapan kadınlara tavsiye edilir
  
• Vücudu terletir
  
• Ağız içi yaralarını önler
  
• Boğaz iltihaplarında ve solunum sorunlarında etkilidir
  

Ayva Yaprağı:

• Uykusuzluğu giderir
  
• Gerginliği azaltarak stresi önler
  
• Bağırsakları temizler
  
• İshali önler
  
• Metabolizmayı korur
  
• Karaciğer için bitki yaprakları arasında en faydalı yapraktır
  

Ayva Çekirdeği:

• Ağız ve nefes kokularının giderilmesinde tavsiye edilir
  
• Kansere karşı mücadele eden vitamin ve maddeler içerir
  
• Yanık yaralarını iyileştirmek için kullanılabilir
  
• Cilt sağlığı için tavsiye edilir
  
• Kalp hastalıklarında önerilir
  
• Damar sorunlarında faydaları görülmüştür
  

Ayva Çiçeği ve Ayva Kabuğu:

• Ayva çiçeği ve kabuğu kaynatılarak suyu içildiğinde anne sütünü artırır
  
• Baş ağrılarının giderilmesi için kullanılabilir
  
• Ayva kabuğundan yapılan çay boğaz şişliğini önler
  
• Ağız ve dudak sorunlarının giderilmesi için tavsiye edilir
  
• Şeker hastaları rahatlıkla tüketebilir
  
• Çekirdek ve kabuğunun çayı insanları sakinleştirir
  
• Ayva çekirdeği mesane yolu iltihabını önler
  
• Ciltteki kırışıklıkları giderir, çatlakları önler
  
• Yanık tedavisinde kullanılabilir
  

Diğer Faydaları:

Ayva, geçmişten günümüze birçok sektörde kullanılıyor. Ayvayı parfümde kullananlar da olmuş, ilaç için kullananlar da… Günümüzde de alternatif tıp başta olmak üzere güzellik, kozmetik, zayıflama ve boya alanlarında tohumları, çekirdeği ve yaprağı ile kullanılmaktadır.

Ayva Ağacı Çeşitleri

Türkiye’de yılda yaklaşık 150 bin ton ayva üretiliyor. Bu üretimin yaklaşık yüzde 5’i ihraç ediliyor. Türkiye’den sonra Çin, İran ve Fas en çok ayva üretimi olan ülkelerdir.

Türkiye, dünyanın en çok ayva üreten ülkesi olarak ayva çeşitleri konusunda da zengindir. Ayvaların çeşitlerini yetiştirmek için de uygun iklim ve toprağın bulunması gerekiyor. Aksi halde verim düşük oluyor. Yani her toprakta istediğimiz çeşitte ayva üretemiyoruz. Tohumlanması, dikilmesi, gübrelenmesi, budanması, bakımı ve hasadı ile özen isteyen bir ağaç türü.

Ayvanın çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz: Bardak Ayvası, Demir Ayvası, Ekmek Ayvası, Eşme Ayvası, Limon Ayvası, Şekergevrek Ayvası, Altın Ayvası, Tekkeş Ayvası, Havan, Gördes, Viranyadevi, Bencikli, Beyaz.

Günümüzde en çok Limon ayvası denen ayvalar tercih ediliyor. Bardak ayvasının ağacı verimli olur. Tüylü, sulu ve mayhoşur. Elma ayvası, gösterişli ve lezzetlidir. Eşme ayvası, mart ayına kadar saklanabilir. Altın ayvası, altın rengindedir, az suludur ve boğucu değildir.

Halk arasında ayva ile ilgili ilginç bir inanış vardır. Çatal, kaşık ve benzeri metaller ile yenmesinin daha faydalı olduğu düşünülür. Ancak tam tersi bir durum var. Çünkü ayvaya metal temas ettiğinde farklı bir reaksiyon ortaya çıkıyor. Özellikle kaşık ve çatalda bulunan zealin maddesinin ayvadaki pektin maddesi ile birleşerek bağırsaklarda gaz yaptığı tespit edilmiş. Ayrıca dışkıyı yumuşatarak ishale yol açtığı belirlenmiş. Sanırım bu inanışa sahip olanların bir kez daha düşünmeleri gerekiyor.