Lavlardan Doğan Bazalt Taşı Nedir, Nerelerde Kullanılır?

Yerkürede doğal taş ailesinden ilk olarak Bazalt taşının oluştuğu tahmin ediliyor. Lavların doğadaki bir versiyonu olan Bazalt, çok işe yarıyor.

Yaşadığımız yerlerde sıkça kullandığımız, sık sık üzerinde dolaştığımız, ‘altı üstü bir taş’ diyerek basıp geçtiğimiz taşların hikâyesi ilginizi çeker mi? Aslında orada bulunmaları için hiç de kolay olmayan bir sürecin izlenmesi gerekiyor. Yani bir hikâyeleri var. Her eşyanın hikâyesi gibi… Her gün bu taşla mutlaka karşılaşıyoruz. Parklarda, bahçelerde, yollarda, kaldırımlarda… Bazalt taşını tanımaya ne dersiniz?

Volkanik hareketlerin dünyanın ekolojik dengesi için tahmin edemediğimizden çok faydaları var. Magmadan kopup gelen lavları sadece yanardağ patlamalarında ortaya çıkan akan korlar olarak tanıyor olabilirsiniz. Lavlar her zaman yerküreye çıkmaz. Bazıları yeraltındaki çatlaklardan bir yere kadar gelir ve orada bir kütle oluşturur. Bazıları da çatlaklardan dışarı sızarak çıktıkları ortamda soğuyarak büzüşür, katılaşır. Magmatik bir kayaç olan bu doğal taş, volkanik patlamalar sonucu yeryüzündeki çatlaklardan sızan lavların soğuyarak katılaşması sonucu oluşuyor. Volkanik taşlar ailesinin gözde kardeşleri arasında bulunan Bazalt taşı, inşaat ve yapı sektörünün vazgeçemediği taşlardan biri. Aynı zamanda, gabro taş ailesinin bir parçası olarak da bilinir. Gabro kayacı, iç ve dış püskürük olarak ikiye ayrılır. Dış püskürük taşlarına ‘bazalt’ adı da verilir.

Bazalt Taşının Özellikleri

Bazalt’ın özellikleri, neden bu kadar çok tercih edildiğinin de cevabı aslında. Her biriminde aynı özellikleri barındıran homojen bir taş olması sebebiyle düzgün hat olanağı sağlıyor. Sorunsuz yüzeyler elde edilebildiği için tretuvar ve yollarda en çok tercih edilen taşlar arasında. Doğa koşullarından etkilenmeyen, sert, neredeyse hiç su emmeyen, ince taneli, yoğun yapılı, ağırlıklara karşı oldukça dayanıklı bir taş olan Bazalt taşı, doğada siyah, gri ve füme renklerinde yer alır. Aşınması oldukça güç. Yüksek basınca direnci kullanım tercihlerini artırıyor. Kimyasal yapısı oldukça dirençli olmasına karşın ince işçilik için de uygun bir yüzeye sahip.

Siyah ve füme renklerinde bulunan Bazalt, yoğun yığınlar halinde, damar, akıntı veya kütle olarak yer alır. Altıgen prizmalar ve büyük sütunlar meydana getirebilirler.

Bazalt’ın Kullanım Alanları Nelerdir?

Bazalt taşı, genel olarak kaldırımlarda, mıcır olarak yollarda, bahçe duvarlarında, dekoratif uygulamalarda, köprülerde, kaplamalarda, peyzaj uygulamalarında, demiryollarında, yapı malzemelerinde hammadde olarak yoğun olarak kullanılıyor.

Bazalt taşı, ‘agrega’ yani kum ve çakıl karışımı, kırmataş olarak da bazı beton bileşimlerinde yer alabiliyor. Bu bileşimler, yoğun mineral yapısı sebebiyle seramik üretiminde, cam sanayisinde etkin olarak hammadde kullanılıyor. Mineral tabanlı yalıtım sistemlerinin üretiminde de bu bileşim tercih edilir. Isı depolama sistemlerinde de Bazalt, hammadde olarak oldukça ekonomik ve pratik çözümler sunuyor. Çeşitli kaplama uygulamalarında kullanılan taşyünü malzemesin üretiminde Bazalt’tan faydalanılıyor. Taşyünü; ısı ve ses yalıtımları, akustik düzenleme işlemleri ve yangın güvenlik sistemlerinde şilte, levha, boru ve dökme olarak kullanılan bir yapı malzemesi.

Bazalt taşının kullanım alanları genişliyor. Yapı ve dekor sektörünün ilk başlarda düşündüğü bu doğal taş, heykeltıraşların da tercihleri arasında. Bazalt’tan hediyelik eşya olarak biblolar, heykelcikler üretilebiliyor.

Bazalt Taşı Türleri Nelerdir, Nerelerde Kullanılır?

Bazalt taşı yapı sektörü için plak, bordür, küp, oluk, patlatma, parke, dolomit ve mıcır türlerinde üretilebiliyor. Bazalt türlerinin kullanım alanları da çok farklı. Bazılarını duvarlarda, bazılarını yollarda, bazılarını da bir şöminenin kenarında görebilirsiniz. Yollarda mıcır olabilen Bazalt’a dolomit taş olarak peyzajlarda veya dev bir yapay çiçeğin saksısında rastlayabilirsiniz.

Bazalt türlerinin genel olarak kullanıldığı alanlar şöyle:

Bazalt plak taşı; doğada plak halinde bulunuyor. Kanalizasyon, telefon, su ve elektrik sistemleri altyapılarında kullanılabiliyor. İç ve dış mekân kaplamalarında, yollarda ve otoparklarda oldukça sık rastlanan bir Bazalt türü olan plak taş kendi arasında mucartalı, ham, cilalı, kum patinato ve fırçalı ifadeleri ile tabir edilen çeşitli boy ve ebatlarda üretilebiliyor.

Bazalt küp taşı; farklı boyutlarda kesilebildiği için oldukça kullanışlı bir yapı taşı. Dekoratif işlemlerde en çok tercih edilen taşlar arasında. Sıcak ve soğuk hava ortamlarına uyumlu olduğu için binaların içlerinde ve dışlarında rahatlıkla uygulanabiliyor. Bahçe ve peyzaj uygulamalarında sık rastladığımız Bazalt küp taş, zeminlerde, kaldırımlarda da dikkat çeken bir türdür.

Bazalt bordür taşı; Bazalt ailesinin önemli bir parçası. Büyük sütunlar halinde ve altıgen prizma şeklindedir. Kenar taşı olarak tercih edilir. Bazalt plak taşlarının döşemelerinin sağlamlaştırılması için kullanılır. Bazalt bordürlere uygulanacak mekân veya alanlara göre kesim işlemi uygulanabilir. Kesme ve kırma bordür taşları olarak ikiye ayrılır. Kesme bordürler, yol kenarlarında ve yol bölme işlemlerinde; kırma bordürler ise, bahçe ve peyzaj uygulamalarında; patika ve yürüme yollarında kullanılan taş türleridir.

Bazalt patlatma taşı; dekoratif uygulamalarında sık rastladığımız bir taş türü. Restoranlarda, kafelerde, evlerde bu taşlarla döşenmiş dekoratif bir alan görmek mümkün. Karmaşık gibi görünen estetik bir dekor olanağı sağlar. Tarihi dekorları andıran modern bir havası vardır. Bakım ve boya gerektirmediğinden özellikle iç mekânlarda sık sık karşılaşmaya başladığımız Bazalt patlatma taşlarına olan ilgi her geçen gün artıyor.

Bazalt oluk taşı; yağmur ve şebeke sularının taşınması için tercih edilen bir tür. Bazalt’ın su geçirmez özelliğinden faydalanmak üzere üretilen oluk taşları, yol ve kaldırım kenarlarında yoğun olarak kullanılıyor. Bazı su şebekelerinde de tercih edilebiliyor.

Bunlar dışında Bazalt’ın patineli, kumlanmış, silimli, yakılmış, honlu, patinotolu ifadeleri ile tabir edilen uygulamaları da vardır.

Bazalt Taşları Hangi Ülkelerde Üretilir?

Bazalt taşı, dünyada binlerce kilometrekarelik alanı kaplar. Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülkede üretiliyor. En çok üretildiği ülkeler; İngiltere, İtalya, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan’dır. Bu ülkelerin sayısını artırmak mümkün.

Türkiye’de de oldukça fazla Bazalt üretim sahası bulunmaktadır. Bin 500 civarında Bazalt işletme ruhsatı bulunan Türkiye’de ağırlıklı olarak İç Anadolu Bölgesi’nde Bazalt madenlerine rastlanır. En fazla Bazalt işletmesi Ankara ve civarında yer alıyor.

Türkiye’de Bazalt üretilen iller şunlardır:

Adana, Afyonkarahisar, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Ardahan, Artvin, Aydın, Balıkesir, Batman, Bingöl, Bitlis, Bolu, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Diyarbakır, Düzce, Edirne, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hatay, Iğdır, Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Kilis, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Osmaniye, Rize, Sakarya, Samsun, Siirt, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Tunceli, Uşak, Van, Yalova, Yozgat, Zonguldak.

Bazalt taşının ülke ekonomisine de katkıları var. Giderek artan bir ilgiye sahip Bazalt, birçok ülkede de yapı malzemesi olarak kullanılıyor. Bu sebeple ihraç ürünü olarak da ekonomiye katkı sağlıyor.

Bazalt Taşının Tarihi

Doğal taşların oluşum süreci kısaca şöyledir; atomlardan elementler, elementlerden mineraller, minerallerden de doğal taşlar oluşur. Bu sebeple doğal taşlar, üzerinde barındırdığı mineraller ve fosillerden yol çıkılarak bulunduğu ortamın tarihi ve serüveni hakkında da bilgiler verir.

Bu kadar çok işe yarayan Bazalt taşının asil bir tarihi var. Yerkabuğunda ilk olarak Bazalt taşının meydana geldiği tahmin ediliyor. Bazalt taşının Roma, Bizans, Hititler ve Selçuklular dönemlerinde kullanıldığı biliniyor. Gelecekte bugünlerin doğal taş tarihini yazacak olan tarihçiler de sanırım, “Bazalt taşı 2000’li yıllarda hemen hemen alanda yapı malzemesi olarak kullanılmıştır.” ifadesine yer verecektir.