Kansızlık ve Kansızlığa İyi Gelen Besinler

Kansızlık (anemi), anemi olarak bilinen ve kandaki kırmızı kan hücrelerinin normalden az oluşunu ifade eden hastalığın halk arasındaki adıdır. Kansızlık (anemi) hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkeleri etkileyen küresel bir hastalıktır.

Kansızlığın tek sebebi kırmızı kan hücrelerinin normalden az oluşu değildir. Eğer kırmızı kan hücreleri yeterli hemoglobini içermiyorsa, bu da kansızlığa neden olabilecek başka bir durumdur. Hemoglobin, kana kırmızı rengini veren ve demir yönünden zengin olan bir proteinlerdir. Bu protein, kırmızı kan hücrelerinin akciğerden bütün vücuda oksijen taşımasına yardımcı olur.

Eğer sizde kansızlık (anemi) varsa, vücudunuzda oksijen yönünden zengin kan yeteri kadar bulunmaz. Bu da kendinizi yorgun veya halsiz hissetmenize sebep olabilir. Nefes darlığı, baş dönmesi, baş ağrısı, uyuşukluk, çarpıntı ve soğuğa karşı duyarlılık kansızlığın diğer belirtileri arasındadır. 

Şiddetli ve uzun süren kansızlık (anemi), vücudunuzda kalp, beyin ve diğer organlara zarar verebilir. Çok ciddi kansızlık (anemi) vakaları ölümle dahi sonuçlanabilir.

İnsan kanının içeriği çok çeşitlidir. Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler en önemli bileşenlerden üç tanesi olarak sayılabilir. Yukarıda da değinildiği üzere kırmızı kan hücrelerinin görevi akciğerden vücudun bütün hücrelerine oksijen ve vücudun bütün hücrelerinden akciğere karbondioksit taşımaktır. Beyaz kan hücrelerinin görevi enfeksiyonlarla savaşmaktır. Trombositler ise birleşerek kan damarı duvarında oluşabilecek kesikleri kapatırlar. Bu şekilde bir pıhtılaşma, olası bir kanamayı durdurmaya yardımcı olur. Kansızlığın bazı türlerinde işte bu üç çeşit kan hücresinin de azlığı görülebilir.

Kansızlığın üç ana nedeni şunlardır:

• Kan kaybı
  
• Kırmızı kan hücresi üretimindeki bozukluk veya eksiklik
  
• Kırmızı kan hücresinin aşırı yıkımı
  

Bu nedenler bir rahatsızlığın sonuçları olarak da ortaya çıkabilir.

• Kansızlığın en yaygın görülen nedeni demir eksikliğidir. Hatta bu nedenle demir eksikliği ile kansızlık (anemi) birbirleri yerine kullanılan terimler olmuşlardır. 
  
• Demir yönünden zengin besinlerin yeteri kadar tüketilememesi
  
• Demirin vücut tarafından yeteri kadar emilememesi 
  
• Büyüme çağı ve hamilelik gibi demire olan ihtiyacın arttığı bazı dönemler
  
• B12 vitamini eksikliği, 
  
• Folik Asit eksikliği, 
  
• Emzirme, 
  
• Sigara içmek, 
  
• Yaşlılık, 
  
• Orak hücre anemisi gibi kalıtsal rahatsızlıklar 
  
• Bazı ilaçların kullanımı 
  
• Menstürasyon dönemleri (Kadınlarda ay hali)
  
• Kanla beslenen kimi bazı parazitler
  
• Sıtma, kanser, verem ve AIDS gibi bazı rahatsızlıklar
  

Kansızlığın pek çok türü kolayca ve kısa zamanda tedavi edilebilir. Hatta bazı türlerinden sağlıklı bir diyet programıyla korunmak mümkündür. Diğer bazı türlerini tedavi etmede ek gıdalar kullanılabilir. 

Ancak kansızlığın belli türleri ciddi ve uzun süren rahatsızlıklar olabilmekte, teşhis ve tedavi olunmadıkları takdirde insan hayatının tehdit edebilmektedirler. 

Eğer kansızlık (anemi) belirtilerine sahipseniz, gerçekten kansız olup olmadığınızı anlamak için doktorunuza başvurunuz. Tedaviniz, kansızlık (anemi) türünüze veya kansızlığa yol açan rahatsızlığınıza göre değişebilecektir.

Kansızlık (Anemi) İçin Tavsiye Edilen Besinler

Kansızlığın en büyük sebebi demir eksikliğidir. Demir eksikliğinin önlenmesi için

• Midye
  
• Takviye edilmiş kahvaltılık gevrekler
  
• İstiridye 
  
• Karaciğer ve sakatatlar
  
• Soya fasulyesi
  
• Kabak çekirdeği
  
• Beyaz fasulye
  
• Pekmez
  
• Mercimek
  
• Ispanak
  
• Kırmızı et
  
• Barbunya
  
• Sardalye
  
• Ördek Eti
  
• Kuzu Eti
  
• Kuru erik kompostosu
  
• Karides
  
• Börülce
  
• Domates 
  

gibi, demir yönünden zengin gıdalar tüketilmelidir. Özellikle hayvansal gıdaların tüketimi, bitkisel gıdalara göre demir emilimi açısından daha avantajlıdır. Yine demir yönünden zengin bitkisel gıdalar, C vitamini açısından zengin besinlerle beraber tüketildiklerinde non-hem demirin vücuda emilimini arttırırlar. Bu nedenle C vitamini açısından zengin besinler ile demir açısından zengin bitkisel besinleri beraber tüketmek faydalı olacaktır. Son olarak B12 vitamini ve folik asit açısından zengin besinlerin de tüketilmesi ihmal edilmemelidir. Aşağıda kansızlık (anemi) rahatsızlığı olanların tüketmesi gereken en önemli besinlerden bazılarını sizler için açıklamaya çalıştık:

1. Ispanak: Ispanak, anemiyi engelleyebilecek çok popüler, yapraklı bir sebzedir. Kalsiyum, vitamin A, vitamin B9, vitamin E, vitamin C, demir, lif ve beta karoten açısından zengin bir besindir. Ispanak tüketmek, vücudunuzun genel sağlık düzeyinde bir iyileşme sağlayacaktır. Yapılan çalışmalar, yarım tabak haşlanmış ıspanakta 3.2 gram demir olduğunu göstermektedir ki bu da bir kadının günlük demir ihtiyacının yüzde 20s’ine tekabül eder. Vücudunuzdaki kan seviyesini arttırmak için beslenmenizde ıspanağa da yer vermeyi unutmayın. Yeşil sebze salatanızdaki ıspanak miktarını arttırabilirsiniz, ve ıspanağı, kereviz, brokoli ve su teresi ile beraber tüketerek kansızlık (anemi)la savaşabilirsiniz. Yine ıspanağı kaynatıp, mevsim baharatlarıyla ıspanak çorbası yapabilirsiniz. Günde iki defa içilecek ıspanak çorbası kansızlık (anemi)la savaşmanıza yardımcı olacaktır.

2. Pancar Kökü: Pancar kökünün kansızlıkla (anemi) savaşmadaki etkinliği bilinmektedir. Pancar kökü, demir açısından zengin besin kaynaklarındandır. Kırmızı kan hücrelerinin tamirinde ve tekrar aktif hale gelmesinde rol oynarlar. Yenilenmiş kırmızı kan hücreleri, vücudunuzun ihtiyacı olan oksijeni tekrar sağlayacaktır. Pancar köküne her şekilde tüketebilirsiniz. Örneğin salatanızdaki diğer sebzelerin yanına pancar kökünü de ekleyebilir ya da bir mikser yardımıyla suyunu içebilirsiniz.

3. Kırmızı Et: Kuzu ve dana gibi kırmızı etler, demir yönünden zengin besin kaynaklarıdır. “Hem” kimyasalına sahip demirler ihtiva ederler ve bu tür demirler vücut tarafından daha kolay emilebilir. Böbrek, kalp ve karaciğer de yine demir açısından zengin hayvansal gıdalardır. Ayrıca bu iç organlar B12 vitaminini de içerirler. 85 gram pişmiş kırmızı et, 1 ila 2,5 miligram demir içerir. Aynı miktardaki karaciğerde bu miktar 2.1 gramdır.

4. Fıstık Ezmesi: Yer fıstığı demir yönünden zengindir. Ezmesinin tadı hoşunuza gitmez ise avuç dolusu kavrulmuş fıstık da diyetinizde yer edinebilir. İki yemek kaşığı fıstık ezmesi 0.6 miligram demir ihtiva eder. Fıstık ezmenizi kahvaltılarda portakal suyu ile alabilir böylece vücudunuzun demir emilimini arttırabilirsiniz. Fıstığı yemeklerinize de ekleyebilirsiniz.

5. Domates:  C vitamini, likopen ile beraber domateslerin ana bileşim maddesidir. Domatesteki C vitamini demirin emilimini arttırır. Domatesler, beta karoten ve E vitamini açısından zengin olduklarından saç ve derinizin doğal görünümüne de yardımcı olurlar. Domatesi sade yiyebileceğiniz gibi, diğer yemeklerinize de ekleyebilir ya da suyunu içebilirsiniz.

6. Yumurtalar: Yumurtalar protein açısından zengin besinlerdir ve kansızlık (anemi) halinde vitaminleri vücuda depolamanıza yardımcı olacak antioksidanları barındırır. Büyük bir yumurta 1 miligram demir ihtiva eder ve bu nedenle kansızlık (anemi)la savaşmanıza yardımcı olur. 

7. Nar: Demir ve C vitamini açısından zengin besinlerden biri de nardır. Vücutta kan akışını düzenlemede ve kansızlık (anemi)la beraber gelebilecek yorgunluk ve baş dönmesi gibi kimi bazı etkileri gidermede etkilidir. Kendi yenebileceği gibi suyu da içilebilir.

8. Soya Fasulyesi: Vitaminler ve demir bakımından zengin kaynaklardır. Soya fasulyesi yüksek demir içerikleri ile ünlü fasulyelerdendir. Yapısındaki phytic asit demir emilimini engelleyebilir. Bu nedenle bir gece önceden ılık suda ıslatmak, soya fasulyesinden phytic asidin bir kısmını çıkartacaktır. Soya fasulyesinin yağı az proteini fazladır ve kansızlık (anemi)la savaşmada birebirdir. Düzenli tüketildiğinde sağlık açısından faydalarını gözlemleyebilirsiniz.

9. Tam Tahıl Ekmeği:  Bir dilim tam tahıl ekmeği, günlük demir ihtiyacının yüzde altısını karşılamaya yeter. “Hem” kimyasalının olmadığı demir açısından zengindir. Demir emilimini azaltabilecek phytic asit, fermantasyon sırasında büyük oranda yok olur. Bu da tam tahıl ekmeğini bizler için bir demir kaynağı yapar. Tam tahıl ekmeğini beyaz ekmeğin yerine tercih edebilirisiniz.

10. Kuruyemiş: Kuruyemişler büyük demir kaynaklarıdır. Tüketildiklerinde vücuttaki demir seviyesini yükseltirler. Şam fıstığının 100 gramında 15 miligram demir bulunur. Ara öğünlerde atıştırmalık olarak Antep fıstığı veya kaysı çekirdeği içi tüketmek uygun olacaktır.

11. Deniz Ürünleri: Deniz ürünleri de demir ihtiva ettiklerinden kansızlık (anemi)la savaşmanıza yardımcı olacaklardır. Somon ve tuna gibi bazı popüler yağlı balıklar ve midye ve istiridye gibi bazı deniz ürünleri demir bakımından zengin besinlerdir. 100 gram pasifik istiridyesinde 7.2 miligram demir olduğu bilinmektedir. Deniz ürünlerini haftada en az üç kez tüketmeniz, demir alımınız açısından faydalı olacaktır. 

12. Bal: Bal bütün vücut açısından faydalıdır. 100 gramında 0.42 miligram demir bulunur. Aynı zamanda bakır ve magnezyum gibi hemoglobinleri arttıracak mineralleri ihtiva eder. Bir yemek kaşığı balı aç karnına limonatanıza karıştırmanız sizin için güne güzel bir başlangıç olabilir.

13. Şeftali, Kuru Erik, Kuru Üzüm: Bu besinler demir bakımından zengin ürünlerdir. Kuru şeftalinin 100 gramında 6 miligram demir bulunur. Yarım kase şeftali, kuru erik ve kuru üzüm karışımını sabah kahvaltıda ya da ara öğünde atıştırmalık olarak almanız, vücudunuzun demir seviyesini arttırmaya yardımcı olacaktır.

14. Pekmez: Bir servis kaşığı pekmez 3.2 miligram demir içerir. Bu pekmezi vücudumuz için büyük bir demir kaynağı yapar. Fırında pişirdiğiniz yiyeceklere pekmez karıştırabilirsiniz.

15. Elma ve Hurma:  Elma ve hurma da vücuttaki demir seviyesini yükseltmede bilinen kaynaklardır. Elmadaki C vitamini, “Hem” kimyasalının olmadığı demirin vücuttaki emilimini arttırır. Elmanın yüz gramında 0.12 miligram demir vardır. Hakeza hurma da bilinen bir demir kaynağıdır. Günde en az bir elma veya 10 adet hurma vücudunuzun demir seviyesini yükseltmeye yardımcı olacaktır. 

Kaynaklar:

• National Heart, Long, and Blood Institude 
  

• The World’s Healthıest Foods 
  

• Centers For Disease Control and Preventatıon 
  

• World Health Organization - Worldwide Prevalence of Anaemia 1993–2005
  

• Health Unlocked