Koleksiyonculuk Nedir? (Özellikleri, Çeşitleri)

Çocukluktan başlayan koleksiyon merakı, büyüdükçe farklılaşarak içeriği ve niteliği değişiyor. Ve kendimizi çok garip koleksiyonların içinde bulabiliyoruz.

Koleksiyonculuk, bir tutkunun tezahürü. Sabır ve özen isteyen bir hobi. Renkli taşlardan kartpostallara kadar sayısız nesneyi bir araya getirerek seyrine doyum olmayan bir manzara oluşturma çabası. Çeşitli stratejilerle biriktirilmeye başlanan objelerin peşine düşerek onları elde etme gayreti. Bazılarımıza bu anlattıklarımız ütopik gelebilir. Ancak çok estetik ve değerli bir sanattır aslında koleksiyonculuk. Bazen biriktirme hastalığı (istifçilik) gibi algılanabiliyor; ancak aralarında bariz farklar var.

Koleksiyonculuk, her şeyden önce bilinçli ve düzenli bir hobidir. Başlı başına bir sanat eseri oluşturma sürecidir. Koleksiyoncular, koleksiyondaki eksik bir parçayı bulduklarında tarifi imkânsız bir mutluluk yaşar. Antikacılık ve pulculuk (filateli), bir koleksiyon türüdür. Retro (eski tarz) objeler, koleksiyonerlerin vazgeçilmezlerindendir. Bazı koleksiyoncular pahalı ve değerli parçalara ilgi gösterir. Bazıları da hemen ulaşabileceği, daha ucuz ürünlerden oluşturur. Nesnelerin parasal değeri elbette önemlidir; ancak olmazsa olmaz değildir. Çocuklukta başlayan hobilerin amaç ve nitelikleri büyüdükçe değişebilir.

Küçükken hepimiz bir şeyler biriktirmişizdir. Örneğin, en ucuz hobi olarak misket, gazoz kapağı, araba kartları, pul, kurumuş çiçekler, peçete, kelebek koleksiyonları oluşturmuşuzdur. Makalemizde, koleksiyonculukla çocukluk arasındaki bağlantıdan, Freud’un koleksiyonculara bakışına kadar ilginç bilgiler bulabilirsiniz.

Tanım

Basit bir tanımla; ilgi duyduğumuz alana göre çeşitli ürün, eşya, nesne ve objeleri belirli bir düzene göre bilinçli olarak biriktirme eylemine “koleksiyonculuk” denir. Bu ürün ve objeler çok çeşitli ve geniş yelpazede bulunabiliyor. Örneğin, deniz kabuklarını biriktirmek de bir koleksiyonken, lüks otomobiller de koleksiyon ürünü olabilir. Koleksiyon oluşturma kriterleri de farklılaşabilir. Eşyaların türü, rengi, boyutu, tarihi, maddi değeri gibi çeşitli faktörlere göre biriktirilebilir. Bir koleksiyonun “koleksiyon” olabilmesinin de kriterleri var. Biriktirilen ürünler temizlenir, rutin bakımları yapılır, yeni ürünler aranır ve ürün yelpazesi genişletilir. Bazen de koleksiyon parçaları değiştirilebilir.

Koleksiyonlar, araştırmaya ve geliştirmeye yönelik bir hobidir. Bu bakımdan koleksiyon oluşturan kişiler genellikle titiz, özenli, meraklı, araştırmacı ve vefalı insanlardır. Hangi ürünün nerede bulunacağını bilirler. Her yaştan insan koleksiyon oluşturabilir. Sadece zenginler koleksiyon oluşturur diye bir kaide yok. Cinsiyet, eğitim gibi faktörler de önemli değil. İsteyen herkes ruhunun yönelttiği türde nesnelerden koleksiyon kurabilir.

Koleksiyonlar, koleksiyonerin psikolojik durumu ile doğrudan bağlantılı. Psikolojik faktörler olumlu veya olumsuz olabiliyor. Koleksiyon hobisi, genellikle toplanan nesnelerle ve temsil ettikleri kültürlerle de bağlantılıdır. Örneğin, kartpostal toplamak, farklı kültürlere ve yerlere olan ilgiyi yansıtır. Bu sebeple bazı eğitimsel faydaları da olabilir.

Neden Biriktiririz?

Koleksiyon oluşturma eylemi, genellikle eski, hatırası olan, antika veya değerli eşyaları elden çıkaramadığımızda oraya çıkar. Her objenin anısı vardır, gördüğümüzde farklı hatıraları anımsamaya yardımcı olur. Herhangi bir değer ifade eden, mutlu eden, ulaşılması zor, arayış gerektiren ve eğlenceli objeleri biriktirme eğilimi daha fazla. Ulaşılması ve biriktirilmesi zor, pahalı objelerin daha değerli görülmesi, peşine düşmenin sebebi ve psikolojik bir açıklaması olabilir. Birçok koleksiyoner de bu duyguyla biriktirmeye başlıyor. Yani genel olarak bir dürtünün eseri olarak karşımıza çıkıyor.

Koleksiyonculuk, çocukluk çağlarında başlayan bir hobidir. Çocuklar, yetiştikleri bölge ve aile kültürüne paralel olarak çeşitli objeleri biriktirme eğilimi gösterir. Farklı eşyalara duyulan ilgi, zamanla farklı görülen her şeyi biriktirme alışkanlığı ile devam eder. Çocuklar, bazen de ergenlik gibi bazı dönemlerinde duygusal çıkmazların bir sonucu olarak objelere yönelmeye başlar. “Düşünerek oynama” dürtüsü ile başlayan koleksiyonculuk, içsel bunalımlardan uzaklaştırır. Bu duygularla zamanla gelişerek bir hobi halini alır.

Koleksiyon Çeşitleri

Koleksiyonların belirli bir çeşidi yok. Çünkü sınır yok. Yani paranız varsa uçak koleksiyonu bile oluşturabilirsiniz. Veya bir dönem çocukların elinden düşmeyen tasolar da koleksiyon olabilir. Önemli olan maddi değeri değil, bizim o objelere verdiğimiz değerdir. Bu sebeple koleksiyon çeşitleri, koleksiyonerin hayal dünyası ile sınırlıdır diyebiliriz.

Pul, peçete ve kelebek koleksiyonları çocukluğumuzun en önemli eğlencelerinden biriydi. Son yıllarda üretilen binlerce desenli peçeteler, bu koleksiyonlara zenginlik katıyor. En yaygın koleksiyon parçalarından biri olan kartpostallar, her türlü görsel içerebilir. Halen kırtasiyecilerde veya internetten çok farklı kartpostallar elde edilebiliyor. CD ve DVD biriktirmek de kolay bulunabildiği için zor değil. Kitaplar ise, belki de en yaralı koleksiyon. Geniş bir kitaplığınız varsa, eski veya nostaljik kitapları bulmak için sahaflara uğrayabilirsiniz.

Maliyeti düşük kalemler ve silgiler özellikle gençlerin ilgi duyduğu koleksiyon parçalarıdır. Gazoz veya içecek şişesi kapakları da, çocukluğumuzun masrafsız koleksiyon objelerindendi. Hala da öyle sayılır… Belki de herkesin ilgi duyduğu bir koleksiyon olan oyuncak araba koleksiyonu için çocukların ulaşamayacağı veya açamayacağı bir vitrin ayarlamalısınız. Erkekler oyuncak araba koleksiyonu yaparsa kadınlar da çanta koleksiyonu yapar -ki yapıyorlar da… Tabi kadınların hobisi de genellikle ve maalesef pahalı oluyor! Erkeklerin ilgi duyduğu diğer bir koleksiyon çeşidi de, madeni paralardır. Bulunabilen en eski paraların bir araya getirildiği bu koleksiyonlar da en değerli koleksiyon nesnelerinden biridir. 1990’lı yılların vazgeçilmezi tasolar, hobi amaçlı bulunabiliyor ve çok sayıda koleksiyoneri bulunan bir obje… Deniz kabukları, renk ve boyutlarına göre ilgi duyulan ve en estetik koleksiyonlardandır; ancak bu koleksiyon için bol kabuklu bir sahil bulmanız şart!

İşte koleksiyonunu yapabileceğiniz nesnelerden bazıları;

Kelebek, pul, peçete, tasolar, renkli taşlar, saat, model araba, oyuncak bebek, oyuncak arabalar, tespih, eski fotoğraflar, telefon kartları, kartvizitler, kartpostal, rozet, düğme, kalem, silgi, kitap, plak, müzik ve video kasetleri, DVD veya CD’ler, para (her türlü kâğıt ve madeni), şarap, şişe, çakmak, magnet, misket, Milli Piyango biletleri, daktilo, gramofon, antika telefonlar, fotoğraf makineleri, resim, kurumuş yaprak ve çiçekler, tohum, forma, sticker, arma, yumurta, kitap ayracı, sabun, davetiye, gazeteler, dergiler, mühür, deniz kabuğu, çakı, bıçak, bayrak, flama, kibrit, kravat iğnesi, yüzük, biblo, heykelcik, madalya, vazo, retro kutular, futbolcu veya sanatçı kartları, posterler ve daha niceleri…

İlginç Koleksiyonlar

Koleksiyon çeşitleri hayal dünyanızla sınırlı demiştik. Bu sebeple çok farklı koleksiyonlar ortaya çıkabiliyor. Dünyanın farklı bölgelerindeki ilginç insanların ilginç koleksiyonlarından bazı örnekleri şöyle sıralayabiliriz; kafatası, kemik, böcek, örümcek, akrep, sürüngenler, deri, bilgisayar oyunu, post-it, çanta, çizgi roman, lüks otomobil, motosiklet, kurutulmuş hayvan başları, beysbol sopası, göktaşı, sigara paketi, takım aletleri, zar, radyo…

Bunları Biliyor Musunuz?

• Koleksiyonculuk, biriktirme hastalığı (istifçilik - dispozofobi) ile karıştırılmamalıdır. İstifçilik, psikolojik bir davranış bozukluğudur ve bilinçsizce biriktirme eylemidir. Koleksiyonculuk ise, çeşitli ürünleri düzenli ve seri bir şekilde bilinçli olarak biriktirmektir.
  
• Bazı koleksiyonerler, koleksiyonundaki parçalara zarar gelecek veya kaybolacak diye aşırı derecede hassasiyet gösterebilir. Bu durum, bazı psikolojik sorunlara yol açabilir.
  
• Koleksiyonerler, koleksiyonlardaki eksik parçaları bulmak veya almak için ciddi paralar harcayabilir.
  
• Psikiyatrinin kurucusu Sigmund Freud’a göre, koleksiyonculuk ile çocukların tuvalet eğitimi arasında bağ vardır. Freud, çocuğun o dönemde yaşadığı travmaların koleksiyoncu karakteri şekillendirdiğini iddia eder.
  
• Koleksiyonculuk, günümüzde ticari bir alan haline gelmiştir. İnternet sitelerinde, pazarlarda veya kulüplerde koleksiyonlar satılabiliyor veya takas edilebiliyor.
  
• İnternet sayesinde dünyanın dört bir yanındaki koleksiyoncular, koleksiyonlarındaki eksik parçaları tamamlayabilecek imkânlara ulaşabiliyor.