Meşe Ağacı Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Meşe ağacı; meyvesi palamut, tohumu pelit, yaprağı, kabuğu, odunu ve yosunu ile adeta her derde deva bir ağaç. Her alanda meşeden izler var!

Meşe ağacı, birçok alanda insanlara hizmet eden nadide ağaçlardan biri. Bin yaşını geçebilen meşe ağacı, yaprakları, odunu ve palamudu ile sevilen, şiirlere konu olan ve sevilen bir ağaç türüdür. Hayatımızın her alanında meşeden izler bulabiliriz. Orman ağacı olan meşeyle ilgili öğrenmek isteyebileceğiniz konuları sıralayalım.

Kayıngiller (Fagaceae) familyasının bir parçası olan meşe, ‘Quercus’ cinsi bir ağaç. Antik uygarlıklardan günümüze kullanılan bir ağaçtır. Yunan mitolojisinde kutsal kabul edilir. Bazı rivayetlere göre kâhinler rüzgârda meşe yapraklarından çıkan seslere göre kehanetlerde bulunurlardı. Galyalılar ve Eski Roma’da da meşeye özel bir önem atfedilmiş ve kutsal kabul edilmiş. Anadolu’da dilek ağacı olarak kullanılmış.

Meşe Ağacının Özellikleri

Meşenin rengi genellikle esmer veya kirli sarıdır. Dış odunu sarımsı kirli beyaz, göbek odunu koyu sarı rengindedir. Türlerine göre açık pembe ve açık kahverengi renkli olanlar da vardır. Göbek odunlar ağaç türleri arasında yer alan meşe, sert veya yumuşak olabilir. Yetiştiği bölgenin özelliklerine göre sertlik derecesi değişmektedir. Esneklikleri de türlerine göre değişebilir. Meşeler gözenekleri genellikle iri ve çember şeklindedir, kahir ekseriyeti kaba dokuludur. Gözenekleri ilkbaharda sıklaşır ve küçülür. Meşe odunları anatomik özelliklerine göre kırmızı, ak ve yeşil meşeler olarak üçe ayrılır.

Meşenin boyu 30 metreye ulaşabiliyor. İki metre çapına ulaşan meşeler de vardır. Bazı türleri geniş tepeli, bazıları da 5 metreye kadar yüksekliği bulunan çalı şeklinde olabiliyor. Meşenin gövdeleri ve kabukları düzgündür; ancak içleri kalın ve yırtılmış şekildedir. Kökleri yatay olarak geniş bir alana, dikey olarak da derinlere yayılabilir. Meşeler çok fazla su tüketir. Bu sebeple sulak alanlarda daha çok yetişir. Buna rağmen az çalışır. Gölgeyi sever. Kolay yarılabilen veya kesilebilen bir ağaç türüdür. Yumuşak odunu olanlar kolay işlenebilir. Kolay boyanabilir, verniklenebilir, parlak bir görünüm kazanabilir. Meşeler, bulundukları şartlara ve nemli ortamlara oldukça dayanıklıdır. Bazı türleri yapraklarını dökmez. Kış aylarında yapraklarını döken türleri de vardır.

Meşe ağacının ‘palamut’ adı verilen meyvesi, meyvenin içinde de ‘pelit’ adı verilen tohumu vardır. Bu sebeple halk arasında ‘palamut ağacı’ veya ‘pelit ağacı’ olarak da bilinir. Pelitler doku bakımından kestaneyi andırır. Palamutlar, güzel görünümlü sevimli bir meyvedir. Palamutlar silindiriktir, meyveleri kadeh içindedir. Özellikle hayvanlar için besin değeri yüksek bir meyvedir. En az 50 yaş ve üzeri meşe ağaçlarında palamut yetişir. Meşe ağaçlarının üzerinde bulunan ve ‘meşe yosunu’ denen yosun da faydaları tespit edilen bir bitki türü.

Meşe ağacı, ormanların yapısını da etkiler. Kışın ılık, yazın serin bir hava veren meşe ağacı, bulunduğu alanda ekolojik dengeyi sağlar. Çevresinde yeşil alanların çoğalmasını isteyenler ağaç olarak genellikle meşeyi tercih eder. Meşe, doğal afetlerin ve erozyonun önlenmesi için de önemli bir görev üstlenir. Gölgelerinde başka bitki türleri ve çimler rahatlıklar yetişebilir. Meşeler, 500-1500 yaş aralığında hayata tutunabilen bir ağaç. Bahçelerde de tercih edilir.

Meşe Ağacı ve Palamudun Faydaları

Meşe ağacının odunu, yaprakları, meyvesi, tohumu ve yosunu birçok alanda kullanılabiliyor. Meşe kerestesi inşaat ve yapı sektöründe en çok tercih edilen kereste türü arasında yer alıyor. İnsan sağlığı açısından da oldukça faydaları bulunan cömert bir ağaç olan meşe, üzerinde barındırdığı ürünlerle insanlığa hizmet ediyor. Meşe ağacı ve ağacın üzerindeki meşe ailesi üyelerinin faydalarını maddeler halinde belirtelim.

Meşe odunu, kabuğu ve kerestesi

• Meşe ağacı odunu kereste olarak mobilya, inşaat ve dekorasyon alanlarında çok sık kullanılır
  
• Doğramalarda, gemicilikte, köprü ve iskele yapımında tercih edilir
  
• Meşe kerestesi; dış ve iç kaplamalarda, kapı, pencere, merdiven, döşeme kaplamlarında, parke yapımında kullanılır
  
• Vagon, kayık, tekne, fıçı üretiminde kullanılır
  
• Alet sapları, odun kömürü, süs eşyası olabilir
  
• Meşe kabuğundan üretilen çay bağırsak ve mide rahatsızlıklarını önlemeye yardımcı olur, iltihapları önler
  
• Meşe kabuğunun suyu ağız içi yara ve iltihapları önler
  
• Egzama, mayasıl, çıban, ciltteki iltihaplar ve yaralarda faydaları vardır
  
• Meşe kabuğu kanlı öksürüğü ve kan kusmayı önler
  
• Meşe kabuğu tozundan yapılan çay; ishal, dizanteri, boğmaca ve sıracada gibi rahatsızlıkları önler
  
• Bu toz burna çekilirse burun kanamasını önler
  
• Meşe kabuğu suyu ayak kokusunu giderir
  
• Meşe ağacı kuşlar için büyük bir yaşam alanıdır
  

Meşe palamudu

• Palamut, besin değeri oldukça yüksek, yağ seviyesi düşük, protein ve karbonhidrat deposu bir meyvedir.
  
• Zengin mineral ve vitamin içerir, lif değeri yüksektir
  
• Kan şekerini düzenler
  
• Çörek otu ile kullanıldığında diyabet hastalarına oldukça faydalıdır
  
• Şifa amacıyla kahvesi yapılır
  
• Palamut kahvesi ishali önler
  
• Palamut, toz haline getirilerek kanamayı durdurmak için kullanılabilir
  
• Palamut tozunun mikrop öldürücü ve açık yaraları iyileştirici özelliği vardır
  
• Mide kanamaları, hemoroid gibi rahatsızlıklarda etkilidir
  
• Prostat rahatsızlılarında palamut kullanılabilir
  
• Bel gevşekliği ve frengi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır
  
• Altını ıslatan çocuklara bal ile palamut tozu verildiğinde faydası görülmüştür
  
• Damarlar üzerinde rahatlatıcı etkisi vardır
  
• Kolera tedavisinde kullanılmıştır
  
• Palamut ve meşe kabuğu ile hazırlanan suyun egzamaya etkisi görülmüştür
  
• Palamut, boya sanayisinde de kullanılır
  
• Palamut içindeki pelidin tozu saç kıran tedavisinde kullanılır
  
• Palamut tozu kısırlık tedavisinde de kullanılabilir
  
• Karaciğer iltihabı ve arpacık gibi göz iltihabında da etkilidir
  
• Gastrit gibi mide rahatsızlıklarına da faydası görülmüştür
  
• Palamut ve içindeki pelit, hayvanların da besin kaynağıdır
  
• Kemirgenler, geyikler, ayılar, sincaplar ve kuşların özel menüsüdür
  
• Halk arasında meşe palamudu taşıyanların yaşlanmayacağı inancı vardır
  

Meşe yaprağı

• Meşe yaprağından yapılan çay, terleme sorununu önler
  
• Vücuttaki zehir ve toksinlere karşı etkilidir
  
• Hayızlı kadınlara faydaları görülmüştür
  
• İshal ve dizanterinin tedavisinde faydalıdır
  
• Bel soğukluğuna faydaları görülmüştür
  
• Kan tükürmeyi giderir
  
• Diş ağrılarını keser
  
• Meşe yosunundan üretilen yağ ilaç sektöründe kullanılır
  

Meşe Ağacı Türleri

Dünya üzerinde 200, 300, hatta 400 tür meşe ağacı bulunduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de ise 18 tür meşe ağacı bulunduğu tespit edilmiş. Türkiye’de birçok ilde meşe ormanı veya ağaçları görülür. Marmara Bölgesi ve Trakya’da meşe ormanları vardır. Anavatanlarından biri de Anadolu’dur. Afganistan, Suriye, Yunanistan, Irak, İran ve Lübnan gibi ülkeler de meşenin anavatanları arasındadır.

Türkiye’deki meşe ağacı türleri şunlardır: saçlı meşe, tüylü meşe, saplı meşe, sapsız meşe, yalancı tüylü meşe, kasnak meşesi, mazı meşesi, pırnal meşe, boz pırnal meşe, kermes meşesi, Doğu Karadeniz meşesi, İspir meşesi, Istranca meşesi, Anadolu palamut meşesi, İran palamut meşesi, Lübnan meşesi, Makedonya meşesi, Macar meşesi…

Dünyanın en yaşlı meşe ağacı, Güney Carolina’daki Johs Adası’nda bulunan ‘Melek Meşe Ağacı’ olarak adlandırılan bir ağaçtır. Bu devasa ağacın boyu yaklaşık 30 metre, genişliği yaklaşık 3 metredir. Bu ağacın yaşının 1500’ün üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Bu ağacın dalları 1,5 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Avrupa’da “en güzel meşe ağacı” yarışması düzenlenmektedir.