Nasıl Kaymakam Olunur?

Kaymakam, Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sistemlerinde bir ilçenin genel yönetim hiyerarşisinin en üstünde bulunan, ilçedeki en yetkili makamdır. Kaymakamlar bir ilçe sınırları içinde hükümeti temsil ederler. Oldukça saygın ve avantajlı bir meslek olan kaymakamlık, pek çok gencin kariyer planı için dikkatini çekmektedir. 

Arapçadan dilimize geçmiş olan Kaymakam kelimesi, kaim ve makam kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Kaim kelimesi birinin yerine geçen, makam ise rütbe, mevki anlamına gelmektedir. Öyleyse kaymakam kelimesini makamda duran kişi olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır. Bu makam, Osmanlı döneminde Padişahlık makamını temsil etmişse de günümüzde bu makamın karşılığı sayılabilecek olan Hükumeti temsil etmektedir.

İlçede hiyerarşik olarak en üst seviyede bulunan kaymakamlar, ilçe içerisinde gerçekleştirilmesi gereken çalışmaları takip ederek devamlılığını sağlar. Validen gelen emir ve talimatları uygulamanın yanı sıra kanun, tüzük, yönetmelik, hükümet kararları gibi bilgilerin ilan edilmesi ve takibi de kaymakamların sorumlulukları arasında ter alır. İlçe sınırları dahilinde idare ve zabıta da kaymakamın sorumluluğundadır. Bu nedenle kaymakamın görevleri arasında ilçedeki huzur ve asayişin sağlanması da sayılabilir. 

Kaymakam Olmak için Ne Yapmalıyım?

Gördüğümüz gibi, kaymakamların görevleri hiç azımsanacak gibi değil. Bu yüzden de kaymakam olmak için lisans eğitiminden bir çok daha fazlası gerekiyor. Pek çok meslekte olduğu gibi kaymakam olmak isteyenleri de hatırı sayılır emek ve zaman gerektiren bir eğitim süreci bekliyor. Ciddi sorumluluk ve görevleri üstlenmeden önce kaymakam adaylarının farklı alanlarda kendini geliştirmesi şart.

Kaymakam adaylığı sınavına girmeye hak kazanmak için 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48. maddesinde belirtilen koşullara ve 1700 sayılı Dâhiliye Memurları Kanununun 2. maddesinde yer alan koşullara uygun olmak gerekmektedir.

Kaymakam olmak için uzun süren bir eğitim sürecine hazırlıklı olmalısınız. Yüklü bir sorumluluk gerektiren bu görevi üstlenmek için Siyasal Bilgiler, Hukuk veya İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri altında yer alan bir bölümden mezun olmanız gerekmektedir. Lisans eğitiminizi tamamladıysanız sıra KPSS’ye geliyor. Kaymakamlık başvurusu için P37 puan türü dikkate alınır. Bugüne kadar sınava girmeye hak kazanan adaylara baktığımızda son adayların P37 puanları 80’in üzerinde seyretmektedir. KPSS’den de yeterli puanı aldıysanız, daha sonra Kaymakam Adaylığı Sınavına girerek uzmanlık eğitiminize başlamaya hak kazanmalısınız.

Sınava girecek kişi sayısı alınacak kaymakam adayı sayısının 20 katı olarak belirlenir. Bu kişiler P37 puan türünden en yüksek puan alan kişiler olarak sıralanarak sınava kabul edilir. P37 puan türünde puan belirlenirken en yüksek katsayıya sahip olan bölüm beklendiği üzere kamu yönetimidir. Bunu iktisat takip eder. 

Kaymakam Adaylığı Sınavı ve Eğitimi

Kaymakam Adaylığı Sınavı, farklı alanlarda bilgiler içerir. Geniş bir sorumluluk alanı olan kaymakamların her konuda bilgi sahibi olması ve pek çok konuda da uzman olması gerekir. Kaymakam olmak için yazılı ve sözlü sınava tabi olacak kişiler ekonomi, hukuk, tarih gibi konulardan çıkacak sorularla karşılaşır. Özellikle idare hukuku, anayasa, mahalli idareler, inkılap tarihi, insan hakları en çok karşılaşılan konular arasında yer alır. 

Sınavlara hazırlanan aday adayları Türkiye’nin idari yapısı, Türkiye’nin ekonomik yapısı ve sorunları, Türkiye’de demokratikleşme gibi konuları iyice çalıştığından emin olmalıdır. Bu sınavlar yalnızca bilgileri değil becerileri de hedef alır. Aday adaylarının temsil yeteneği, kavrama ve yorumlama yeteneği, ikna kabiliyeti de kriterler arasında yer alır. Yazılının yanı sıra sözlü sınava katılan aday adayları, çok yönlü bir jüri tarafından değerlendirilir. Mülakata kabul edecek kişi sayısı ise kadro sayısının 4 katıdır. Yazılı sınava girenler arasında üst sıralarda yer almak ikinci aşama olan sözlü sınava katılabilmek için çok önemlidir. 

Kaymakam adaylığı eğitimine katılan adaylar, 3 yıl boyunca eğitim görürler. Bu eğitim süreci İl Merkez Stajı (2 Ay), Kaymakam Refikliği Stajı (3 Ay), Mülkiye Müfettişi Refakatinde Staj (2 Ay), Bakanlık Merkez Stajı (Dil Kursu) (4 ay), Yurt Dışı Stajı (12 ay), Kaymakam Vekilliği Stajı (9 ay), Kaymakamlık Kursu (4 ay) olmak üzere toplamda 36 ay süren stajlardan oluşur. 

Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nin “Kaymakamlık Kursu” başlıklı Beşinci Bölüm’ünde yer alan MADDE 28 şöyledir:

(1) Her kursun sonunda Bakanlık onayı ile belirtilen gün, saat ve yerde Strateji Geliştirme Başkanı ile Eğitim Dairesi Başkanının da katılacağı Encümen tarafından adaylar bir sözlü sınava tabi tutulurlar. Bu sınav sırasında Eğitim Dairesi Başkanı raportörlük görevini yürütür. Her adaya birisi teziyle ilgili olmak üzere en az üç soru sorulur. Sorular, bir kaymakamın bilmesi gereken ve kurs programında yer verilen konular esas alınarak önceden Başkanlıkça hazırlanıp, Encümenin tasvibinden geçirilir. Sınav sırasında adayların Staj Rapor Dosyaları da Encümenin tetkikine hazır bulundurulur. Adaylara genel bilgileri ile inandırma ve idarecilik yeteneklerini ölçecek nitelikte sorular da yöneltilebilir.

(2) Sorular adaylar tarafından cevaplandırıldıktan sonra Encümen Başkan ve üyeleriyle Strateji Geliştirme Başkanı ve Eğitim Dairesi Başkanınca 100 tam not üzerinden değerlendirilir, takdir edilen notların aritmetik ortalaması alınır. 0.50 den aşağı olan kesirler dikkate alınmaz, 0.50 ve üstü kesirler tam sayıya tamamlanır. Değerlendirme notu;

• 60’dan aşağı olanlar yetersiz,
  
• 60–70 olanlar yeterli,
  
• 71–85 olanlar başarılı,
  
• 86–100 olanlar üstün başarılı sayılırlar.

Kursun sonunda girdiği sınavda yetersiz not alan aday adayları, en fazla 30 günlük bir zaman dilimi içinde ikinci kez sınava girmeye hak kazanırlar. Her iki sınavdan da geçer not alamayan aday adayları, Genel İdare Hizmetleri Sınıfında bir göreve atanırlar.

Kaymakamlık Kursunu başarıyla tamamlayan adaylar ise, Mülki İdare Amirliği’ne ilk adımı olan Kaymakam adaylığına başlarlar. Bu süreç eskiden maiyet memurluğu olarak anılmaktadır. Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nin “Adayların Göreve Başlatılması ve İllerin Tespiti” başlıklı İkinci Bölüm’de de yer verildiği gibi, “Nihai başarı listesindeki sıralama doğrultusunda sınav ilanında belirtilen kadro sayısı kadar aday, yetiştirme planı ve staj programı dönemlerine uygun olarak gruplar halinde ve Bakanlıkça belirlenecek tarihlerde görevlerine başlatılırlar.” Görev başına geçen kaymakamlar, valilere bağlı olarak sorumluluklarını ve vazifelerini yerine getirirler. İlçeler belli özelliklerine göre sınıflandırılır ve kaymakamların atamaları da bu sınıflandırmalara göre gerçekleştirilir. Görev aldığı ilçenin sınıfına göre atama süreleri 2 yıl ile 5 yıl arasında değişiklik gösterir. 

Kaymakam Olmak İçin Gerekli Özellikler

Üst düzey akademik beceriye sahip olması gereken kaymakamların sosyal bilimler alanında başarılı olması da başlıca gereklilikler arasında yer alır. Lider bir rol üstlenen kaymakamların karşılarındaki kişileri etkileyebilen, kendini yazılı ve sözlü olarak ifade etmekte zorlanmayan, iyi iletişim kurabilen ve kişilerin ihtiyaçlarını kolayca anlayabilen insanlar olması gerekmektedir. Düzenli ve saygın bir meslek olan kaymakamlık, sivil halktan valilere, memurlardan üst düzey askeri yöneticilere varana kadar farklı türden insanla karşı karşıya gelmeyi gerektirir. Bu nedenle iletişim becerisi bir kaymakam için en önemli özelliklerden biridir.

Yeniliklere açık, yaratıcı kişiler için uygun bir meslek olan kaymakamlık, görev ve sorumlulukları gereği organizasyon becerisi yüksek, planlama ve uygulama konusunda başarılı, yönetici yönü gelişmiş olmayı gerektirir. Belli aralıklarla farklı ilçelere atanan kaymakamların bu durumun farkında olarak bu göreve talip olmalarını tavsiye ederiz. Ancak diğer taraftan, kaymakamlığın avantajları arasında düzenli çalışma saatlerini sayabiliriz.