Noel Nedir, Neden ve Nasıl Kutlanır?

Noel Nedir ve Neden Kutlanır?

Noel, her sene 25 Aralık'ta kutlanan, peygamber İsa'nın doğum gününü kutlama amaçlı olarak yapılan Hıristiyan bayramının adıdır. Noel, Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş ve Milat Yortusu olarak anılır. Noel sözcüğü, Latincedeki "Natalis" sözcüğünden köklenir. Natalis, doğum anlamını taşır. Türkçeye ise, Fransızca'daki "Noël" sözcüğünden geçmiştir.

Başta İngilizce dilinin konuşulduğu bölgeler olmak üzere, Batı ülkelerinde Noel manasında kullanılan "Christmas" ve Christmas gibi sözcükler ise, Yunanca dilindeki Khristos sözcüğü üle messa kelimesinin birleşiminden meydana gelir. "Khristos" ve "Messa" sözcükleri Mesih manasını taşır.  Aynı zamanda, messa kelimesinin kökeni yine Latince'deki "missa" sözcüğünden gelir. Missa sözcüğü ise yollama, gönderme anlamını taşır. Ayin sonunda, cemaatin dağılması demektir. 

Almanca'daki Noel anlamına gelen kelime olan "Weihnachten" ise, kutsal gece manasında kullanılır. Bir de, eski İngilizcede Noel anlamına gelen "yule" sözcüğü vardır. Bu sözcüğün kökü ise Nors dilindeki "jōl"  kelimesidir. Jōl, Paganların 12 gün süresince kutladığı kış gündönümü bayramının adıdır. Hıristiyanlık yayıldıkça, Noel anlamına gelecek şekilde kullanılmaya başlanmıştır. 

Tarihçe

Noel, Hıristiyanlık dininde peygamber İsa'nın doğum günüdür. İsa'nın milattan önce 8-2 seneleri arasında doğduğu ve milattan sonra 29-36 seneleri arasında öldüğü düşünülür. Bu tarihlerle ilgili olarak tarihçilerin anlaştığı net bir sene yoktur. İsa peygamber, Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye adlı eyaletinde, Yahudi annesi Meryem tarafından dünyaya getirilmiştir. Hıristiyanlık ve İslamiyet dinlerinde, İsa'nın Tanrı sayesinde, babasız olarak doğduğu düşünülür. İslami kaynaklara göre, Meryem daha sonra yeniden evlenmemiştir. Luka ve Matta İncillerinde İsa'nın doğumundan söz edilir. Bazı iddialar, İsa'nın Nisan, bazı kaynaklarsa Ekim ayında doğduğunu söyler. Ancak İsa'nın kış mevsiminde doğduğuna da inanılır. 

Hıristiyanlık, 300 yıllık bir sürenin ardından Roma İmparatoru Büyük Konstantin tarafından milattan sonra 313 senesinde kabul edilmiştir. Roma'da bu dinle birlikte diğer dinlere de resmen izin verilmiştir. Belli bir zaman içinde, Hıristiyanlık Roma İmparatorluğu'nda en yaygın din durumuna ulaşmıştır. 1. Konstantin, diğer pagan inanışlarındaki gibi güneş gününü, karma bir din yaratmak için Hıristiyanlığa adapte etmiş ve İsa peygamberin doğum günü olarak kabul ettirmiştir. Kimi kaynaklar, İsa'nın doğum gününün 25 Aralık olarak belirlenmesinin, İsa'nın ölüm tarihinin 25 Mart olduğunun düşünülmesiyle bağlantılı olduğunu da söyler. Ermenileri de kapsayan Doğu Hıristiyanları ise, 6 Ocak tarihinde Noel kutlamaları yapmaya 3. yüzyılda başlamıştır. 

Roma İmparatorluğu'nda, İsa'nın doğumunun anısına kutlanan bayramlar arasında en eski kutlama 325 ve 326 senelerinde gerçekleşmiştir. Bu iddiaya göre, Noel İmparator Büyük Konstantin'in tahttaki son yıllarından itibaren kutlanmaya başlanmıştır. Bu tarih, İznik'teki Birinci Konsül'ün tarihiyle de örtüşür. Milattan sonra 354 senesinde ise, Papa Liberius, 24 Aralık tarihini, 25 Aralık tarihine bağlayan geceyi İsa peygamberin doğum gününün yıl dönümü olarak duyurmuştur .

20. yüzyılın başından itibaren Noel Bayramı, Hıristiyan olmayan insanlar tarafından da kutlanan, dini motiflerden arındırılmış, hediye alınıp verilen bir bayram niteliğini de almıştır. Bu, Noel'in seküler versiyonudur. Bu versiyonda, Noel Baba mitolojik bir figür olarak karşımıza çıkar ve bayramın temel rollerinden birini oynar. 

Dini olan Noel Bayramı, dünyadaki Hıristiyanların çoğu tarafından her sene 25 Aralık tarihinde kutlanır. Kutlamalar genelde 24 Aralık tarihinde, arife gününde başlar. Kimi ülkelerde 26 Aralık akşamına dek sürer. Ermeni kiliselerinde, kimi Doğu Ortodoks kiliselerde 25 Aralık yerine 6 Ocak'ta kutlanır. Çünkü, Jülyen takvimine göre 6 Ocak, 25 Aralık'a denk gelir. Miladi yani Gregoryan takvim, Katolik Papa 13. Gregory tarafından düzenlettirilmiştir. Ancak bazı ülkelerde, bazı Ortodoks kiliseleri miladi takvime dönüş yapmıştır ve Noel'i de 25 Aralık'ta kutlarlar. Hristiyanların çoğunluğu temsil ettiği ülkelerde, Noel tatili yılbaşı tatiliyle birleştirilir. Bu sayede, bir haftaya yakın bir yılbaşı tatili yapılmış olur.

Noel kutlamalarının saf dini inançlarla ortaya çıkmadığı düşünülür. Bu iddiaya göre, antik çağlardan bu yana kutlanan Pagan kış festivalleri ve Roma kentinde kutlanan Mitraizm kış festivalleri Noel'in ve yılbaşı kutlamalarının temelini oluşturur. Ayrıca, Roma İmparatorluğu'nda 25 Aralık Güneş tanrısının doğum günü olarak var sayılır. Roma halkında, Hıristiyanlık dini öncesinde putperest inanışlar da bulunmaktaydı.

Noel Nasıl Kutlanır?

Günümüzde yapılan Noel kutlamaları, Hıristiyanların çoğunlukta olduğu ülkelerde çok renklidir. Noel bayramının hazırlıkları henüz bu tarihe aylar varken başlar. Hıristiyanların İsa peygamberin doğumunu bekledikleri bu dönem, advent dönemi olarak adlandırılır. Üzerinde 24 tane pencere olan advent takvimleri hazırlanır. Bu takvimler, her pencerenin arkasına resime ya da şekerlemenin gizlendiği takvimlerdir. Her gün bir pencere seçilir ve açılır. Kimi ülkelerde ise, advent mumları yakılır. 

Noel yaklaşırken, okullarda İsa peygamberin doğumunun canlandırıldığı oyunlar sahneye konur. Bu oyunlarda, İsa peygamber bir ahırda doğar, ardından doğudan gelen üç müneccim İsa peygambere hediye getirir. Kiliselerde, parklarda ve sokaklarda çocuk veya yetişkin koroları Noel ile ilgili ilahiler söyler. İnsanlar, Noel dönemi öncesi, partiler ve kutlamalar düzenlerler. 

Bu dönemde, Noel ağaçları süslenir, ışıklı iç ve dış ortam süslemeleri yapılır. Hediyeler alınır, insanlar birbirlerine tebrik kartları gönderir. Ayrıca, Noel arifesinde, Noel Baba'nın gelişi de simgesel biçimde  canlandırılmaktadır. 

Noel ağacının, Pagan geleneklerinden geldiği düşünülür. Günümüzün Noel ağaçlarının genelde çam ağacından yapıldığı görülür. Bu ağaçlar, 19. yüzyılın başında Kraliçe Victoria ile eşi Alman Prens Albert'n girişimiyle yaygınlaşmıştır. Bu dönemde, ağaçlar dallarına asılan kurdelelerle, kağıt zincirlerle, mum, şekerleme ve keklerle süslemekteydi. Günümüzde bu süsler çeşitli versiyonlarıyla hala kullanılır. 

25 Aralık tarihinde öğleden sonraki saatlerde, Noel yemekleri hazırlanır. Tüm aile bireyleri bir masa etrafında toplanarak bir araya gelir ve hep birlikte ziyafet çeker. Noel yemekleri ülkeden ülkeye farklılık gösterse de genellikle kızarmış hindi ve sosis bu sofranın ana yemekleridir. Kimi ülkelerdeyse, tatlı olarak Noel pudingi servis edilir. Bu pudingin üzerineyse brandy dökülür. 

Hristiyan çocuklar, Noel'den uzunca süre önce Noel Baba'ya mektup yazıp ondan istedikleri hediyeleri sıralarlar. Alışveriş merkezlerinde, parklarda ve başka mekanlarda temsili Noel Babalar ve onun elfi kılığındaki görevliler bulundurulur. Bu oyuncular, çocukların istediklerini dinleyerek mektupları alırlar. Noel arifesinin gecesinde ise, evlerde Noel Baba ve geyikler için yiyecek bırakılır. Amerik Birleşik Devletleri'nde daha çok süt ve kurabiye bırakılır. Likörlü şarap, meyveli tart ve havuç bırakan ülkeler de bulunur. 

Noel gününde ise, Noel ağacının altına bırakılan hediyeler alınır ve verilir. Çocuklar, büyük çorapların içine bırakılmış hediye ve şekerlemeleri alır. Çocuklar, bu hediyelerin Noel Baba ve geyikler tarafından getirdiğine inanır.

Noel Baba'nın Antalya'daki Demre ilçesinin 4. yüzyılda yaşamış Hıristiyan azizi Piskopos Nikola'ya dayandığı söylenir. Hakkındaki efsanelere göre, Kuzey Kutbu'nda eşiyle birlikte yaşayan Noel Baba, elfleriyle birlikte çocuklar için oyuncak yapar. Noel Baba, çocukların kendisinden istediği oyuncakları yapıp ren geyikli uçan kızağına doldurur ve evlerin bacalarından girip bu hediyeleri çocukların evlerine dağıtır. Sonra da kendisi için konan kurabiye ve sütü tüketir. Noel Baba'nın beyaz saçlı, uzun sakallı, göbekli ve tonton bir dede olduğu düşünülür ve öyle resmedilir. Beyaz tüylü kırmızı renkli bir cüppe giyer ve kafasında da bir kukuleta vardır.