Okutman Nedir, Nasıl Olunur?

Üniversitelerde ortak zorunlu dersleri okutan veya uygulayan öğretim elemanları olarak tanımlayabileceğimiz okutmanlar, fakülte yönetim kurullarının teklifi ve ardından rektörün onayı üzerine görevlerinin başına geçer. Her branş için yüksek lisans ve doktora gibi lisansüstü eğitimleri gerektirmeyen bu kadroya atanmak için neler yapmak gerekir? Üniversitelerde okutman olmak isteyen kişilerin izlemesi gereken yol ve sahip olması gereken özellikler nelerdir?

2547 sayılı kanunda öğretim elemanı olarak geçen okutmalar, Türk Dili, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Yabancı Dil ve Temel Bilgisayar Teknolojileri gibi zorunlu dersleri vermekle yükümlüdür. Sözü geçen kanunun 36. Maddesinde de yer verildiği gibi okutmanların haftada 12 saat ders vermesi gerekir.

İlk bakışta diğer kadrolara kıyasla iş bulmak konusunda daha kolay gözüken bu mesleğe adım atmak istiyorsanız öncelikli olarak lisans eğitiminizin başvurmak istediğiniz branşa uygun olmadığına dikkat etmelisiniz. Branşlar ve gerektirdiği eğitimleri kısaca şu şekilde sıralayabiliriz: 

1. Türk Dili Okutmanı olmak için Türk Dili ve Edebiyatı alanında Tezli Yüksek Lisans yapmak,
   
2. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Okutmanı olmak için Türkiye Cumhuriyeti Tarihi alanında veya Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi alanında Tezli Yüksek Lisans yapmak,
   
3. Yabancı Dil Okutmanı olmak için (İngilizce, Arapça, Fransızca ve Almanca Okutmanları) ilgili dilin edebiyat bölümü mezunu veya eğitim fakültesi mezunu olmak,
   
4. Temel Bilgisayar Teknolojileri Okutmanı olmak için Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi alanında Tezli Yüksek Lisans yapmak,
   
5. Beden Eğitimi ve Spor Okutmanı olmak için Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği alanında Tezli Yüksek Lisans yapmak gerekir.

Bu lisans ve yüksek lisans eğitimi şartlarını karşılıyorsanız daha detaylı olarak okutmanlık koşullarını incelemeye başlayabilirsiniz. Okutman alımlarında ALES puanı göz önünde bulundurulur ve başvuru sahiplerinin en az 70 puan, bunun yanı sıra YÖK’ün tanıdığı Merkezi Yabancı Dil Sınavı (YDS) ya da muadili bir yabancı dil sınavından en az 80 puan almış olması beklenir. 

Okutman Olmak için Nereye ve Nasıl Başvuru Yapmalıyım?

Okutmanlık kadrosu kimlere verilir ve atanma süreci nasıl işler diye merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam etmenizi tavsiye ederiz. Bu başlıkta okutman olmak isteyenler için adım adım yapılması gerekenleri açıklamaya çalışacağız. 

Okutman kadrosuna başvuru yapacak adayların "Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Naklen veya Açıktan Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Merkezi Sınav ile Giriş Sınavlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ismindeki yönetmelikte belirtilen yukarıdaki koşullara uygun olması gerekir. Bu koşullara uyum sağlıyorsanız ve başvuru yapabileceğiniz bir kadro açılmışsa başvurmanıza bir engel gözükmüyor. Ancak, bazen üniversiteler farklı şartlar ekleme hakkına sahiptir.  

Üniversiteler okutman kadrolarını ihtiyaç durumlarına göre istedikleri tarihlerde açabilirler. Bu kadro ilanları Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’nın web sitesinde Akademik Kadro İlanları sayfasında yer alır. İlan detaylarına uygun şekilde başvurunuzu gerçekleştirmeniz yeterlidir. Daha sonra bir sürprizle karşılaşmamak için kadro açığı olup ilan veren üniversitenin ek şartı olup olmadığına dikkat etmenizi tavsiye ederiz.

Bu başvurular diplomadan sınav sonuçlarına, transkriptten bir takım kimlik bilgilerine kadar çeşitli belgeleri de bir araya getirmenizi gerektirecek. Bu belgeleri çıkarmanız bazen birkaç gün sürebileceği için erkenden belgelerinizi elinizde tutmanız ve bu kadroya başvurmak gibi bir planınız varsa ilk fırsatta ALES ve Yabancı Dil Sınavı’na girmenizi öneririz. Böylece kadro açıldığında hiçbir eksiğiniz olmayacaktır. 

ALES puanının %60’ı ve Yabancı Dil Sınavı’nın %40’ı olmak üzere sınav sonuçlarına göre ön değerlendirmeden geçen kişilerin ilk eleme sonuçları başvuru gerçekleştirdikleri üniversitenin kurumsal web sitesinden ilan edilir. Aday adaylarının ön değerlendirme sonuçlarını takip etmesi gerekir. Bu aşamada sözlü ya da yazılı sınav tarihlerini kaçırmamak için sonuçları sık sık takip etmenizi öneririz. Çünkü değerlendirme sonuçları kişiye özel olarak bildirilmez. Başvuru sayısının ilan edilen kadronun on katından az olması durumunda başvuru yapan adayların tamamı giriş sınavına katılmaya hak kazanır.

Ön elemeyi geçen aday adayları ikinci aşama olarak Yabancı Dil Okutmanlığı için hem yazılı hem sözlü, diğer okutmanlıklar için ise yalnızca yazılı sınava girer. Bu sınav sonuçlarının değerlendirilmesi aşamasında lisans mezuniyet notu da göz önünde bulundurulur. Bu aşamada ALES puanının %30’u, lisans mezuniyet notunun %30'u, yabancı dil puanının %10'u ve giriş sınavı puanının %30'u alınır. Ayrıca; Meslek Yüksekokullarına başvuru yapanlar için değerlendirmeye dahil edilen puanların oranları şu şekildedir: ALES puanının %35'i, lisans mezuniyet notunun %30'u ve giriş sınavı notunun %35'i. 

En yüksek ortalamaya sahip kişi ya da kişiler sıralanarak görevlerinin başına geçmeye hak kazanırlar. Bu kişilere ek olarak ilan edilen kadro sayısı kadar yedek aday da belirlenir. Atamalar mevzuata göre yapılır.

Okutmanların Sorumlulukları Nelerdir?

Peki, tüm bu süreci başarıyla aşarak görevi başına geçen bir okutmandan beklenen görev ve sorumluluklar nelerdir? Ataması gerçekleşen bir okutmanın başlıca görevi kendi branşına göre haftada 12 saat derse girmektir. Bundan daha fazlası kişinin isteğine veya bağlı olduğu kurumun ihtiyaçları doğrultusunda ve belli bir ücret karşılığı düzenlenmektedir.

Okutmanların makale yazmak, bildiri sunmak, BAP projeleri yapmak gibi bilimsel çalışmalara dahil olması beklenmez. Kanunda da okutmanların görevi açık ve net bir şekilde ders vermek olarak bir çerçeve içine alınmıştır. 

Diğer taraftan şunu da belirtmek gerekir ki arzu eden okutmanlar sorumlulukları kapsamında olmasa da tercihen görevleri dışında bu çalışmalarını yürütme hakkına sahiptir. Dileyen okutmanlar görevlerini ve sorumluluklarını aksatmayacak şekilde ve gerekli izinler dahilinde lisansüstü eğitimlerine (yüksek lisans ya da doktora) devam edebilirler. 

Okutmanlar, çalıştıkları üniversitelerde diğer okutmanlarla bir araya gelerek programlarını belirlemek ve eğitime yardımcı kitap, web sitesi gibi kaynakların tespitinde destek olmak gibi görevlere de sahiptir. Eğitime yardımcı kaynak ve materyallerin dağıtımını organize ederek, dersin verimli şekilde devam etmesini sağlar. Sorumlu olduğu öğrenciler için sınavlar hazırlayarak bu sınavları değerlendirir ve dönem sonunda not girişlerini gerçekleştirir. Bunun dışında öğrencilerin gelişimine katkıda bulunmak üzere sürekli öğrenmeye devam etmesi gerekir.

Okutman Olmanın Avantajları Nelerdir?

Son zamanlarda özellikle maaşlarında ciddi düzeyde iyileştirmeye gidilen okutmanlar, pek çok meslekle kıyaslandığında kısa zamanda yüksek maaşlı iş imkanı bulurlar. Bölgeye ve üniversiteye göre farklılık gösteren okutmanlık maaşlarının ortalama olarak 4.000 TL civarında olduğunu söyleyebiliriz. Bu ücret haftalık 12 saat ders için olup, daha fazla ders veren okutmanlar ek ders ücreti alırlar.

Dolgun maaşının yanı sıra çalışma saatleri olarak da avantajlı olan okutmanlık, hem yüksek öğrenimine devam eden hem de farklı aktivitelere zaman ayırmak isteyen kişiler tarafından sıkça tercih edilmektedir.