Rekabet Kurumu Nedir, Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Rekabet Kurumu, satıcıların mal ve hizmetlerini daha fazla müşteriye ulaştırmak için girdikleri yarışın hakemi konumunda bir kamu kurumudur.

İktisadi kamu kurumları arasında yer alan Rekabet Kurumu, ismini pek duymadığımız ancak piyasaların aşina olduğu bir kamu kurumu. Satıcılar arasındaki rekabet ortamının hukukunu çizerek rekabetin piyasa şartları ve etik kurallar çerçevesinde yapılması için sınırlar çizen ve rekabet ortamının yasalar çerçevesinde korunması için gerekli adımları atan Rekabet Kurumu’nu biraz yakından tanıyalım.

Rekabet Kurumu, rekabet ortamının sağlanması, geliştirilmesi ve korunması misyonu ile kurulmuş bir kamu kurumudur. Rekabet kültürünü ve ortamını yaygınlaştırmak, kamunun karar ve eylemlerinin rekabetçi anlayış çerçevesinde oluşturmak için gerekli tasarruflarda bulunur. Rekabet hukukunun gelişmesine katkılar sağlar. Rekabetin iktisadı ve politikalarını geliştirmek veya korumak için gerekli araştırmaları yapar. Yeni rekabet politikaları oluşturur, geliştirir ve bu yönde katkılarda bulunur.

Rekabet Kurumu, 5 Kasım 1997 tarihinde faaliyete başlamıştır. Temel amacı; 7 Aralık 1994 tarihinde kabul edilen 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un uygulanmasıdır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bağlıdır. Bağımsız bir kurum olan Rekabet Kurumu’na hiçbir organ, makam, merci, kişi veya kurum emir ve talimat veremez. İdari ve mali özerkliği vardır. Kurum’un verdiği kararlar Danıştay’ın denetimine tabidir.

Rekabet Nedir?

Rekabet Kurumu’nu bu tanım içinde değerlendirdikten sonra farklı bilgiler verelim. Herhangi bir piyasadaki satıcılar, mal ve hizmetlerini satmak için daha fazla müşteri edinmek isterler. Bu şekilde kârlarını artırmanın yollarını ararlar. İşte satıcıların müşterilerini artırmak için giriştikleri yarışa rekabet adı verilir. Piyasa ekonomisi, ekonomik ilişkilerin rekabet odaklı olduğu ilkesine dayanır. Rekabet, etkin piyasa sistemi için temel oluşturur; piyasadaki satıcıların veya aktörlerin verdiği kararların bağımsızlığını sürdürmesi ve korunması için önemli bir görev görür. Kişisel çıkarları gözeten eylemleri korur ve sosyal adalet ile ekonomik etkinliği sağlar.

Rekabetçi piyasa oldukça dinamik işlevler içerir. Rekabetçi piyasada satıcılar veya firmalar, rekabetçi özelliklerini sürekli artırma gereksinimi duyar ve rekabetçi güçlerini pazar koşullarına uydurma yarışına girerler. Satıcılar veya teşebbüslerin tercih ettiği konuma ulaşmada teknolojik gelişme ve bu yöndeki adımlar hayatî önemdedir. Rekabet, teknolojik gelişmeyi teşvik ederek bu hedeflere yaklaştırır veya ulaştırır.

Ekonomi piyasasında ve acımasız iktisadi şartlarda tutunmaya çalışan aktörlerin kendi başlarına bırakılmasının yıkıcı sonuçları olabilir. Güçlü olan firmalar, her türlü imkânları kullanarak zayıf teşebbüsleri yıkıcı bir yarış içine girebilir. Rekabet yarışı yerine ekonomik gelişmeyi ve toplumsal refahı olumsuz yönde etkileyecek işbirliklerine girebilirler. İktisadi güçlerini kullanarak sömürücü ve dışlayıcı eylemlerde bulunabilirler. Bu tür eylemlerle girişim özgürlüğü engellenir, temek demokratik haklar, özgürlükler sekteye uğrar. Bu riskleri önlemek veya minimuma indirmek için devlet müdahalesi gerekebilir. Bahsi geçen sorunların yaşanmaması, ekonomik sistemin Rekabet Kanunu ile desteklenmesi ve bu kanunu uygulayacak etkin bir rekabet otoritesi tesis etmek gerekir. Bu noktada Rekabet Kurumu devreye girer.

Rekabet Kurumu’nun Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Rekabet Kurumu, Rekabet Kanunu’nu uygulamakla yükümlüdür. Tekelleşme ve kartelleşmeyi önleme sorumluluğu vardır. Kanun’da kendisine verilen yetkileri kullanarak mal ve hizmet piyasalarındaki rekabetçi anlayış ve sürecin temini, devamı ve korumak gibi temel görevleri vardır. Bu çerçevede Rekabet Kurumu’nun amacı, görevlerini ve yetkilerini şöyle sıralayabiliriz:

• Piyasalarda ve satıcılar arasında rekabetin sağlanması ve korunması
  
• Piyasalarda rekabeti bozan, engelleyen ve kısıtlayan teşebbüsleri cezalandırma
  
• Rekabet kuralları ile çatışsa bile ekonomiye katkısı olan ve tüketicilere yararlı olduğu kanısına varılan anlaşmalara muafiyetler tanıma ve bu tür anlaşmalar için gerekirse ikincil düzenlemeler yapma
  
• Belirli bir büyüklüğün üzerinde gerçekleşen birleşme, devralma ve ortak girişimleri inceleyerek tekelleşmeyi önleme
  
• Kamu teşebbüslerin özelleştirilerek özel sektöre devredilmesi aşamalarını inceleme
  
• Devletin özelleştirerek terk ettiği alanlarda tekelleşmeyi önleme
  
• Rekabetin önüne geçecek veya rekabeti olumsuz etkileyecek kanun ve düzenlemeleri inceleyerek ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına görüş ve öneri bildirme, piyasalarda rekabet koşullarının zaafa uğramasının önüne geçme
  
• Mal ve hizmet piyasalarının serbest ve sağlıklı rekabet ortamını sağlama
  
• Rekabet Kanunu’nu uygulama, Kanun’da verilen görevleri yerine getirme
  
• Rekabetçi süreci koruyarak kaynakların etkin dağılımını sağlama
  
• Toplumsal refahın artırılmasına katkı sağlama
  
• Rekabet hukuku ve rekabet politikalarına yön verecek fikri açılımlar yapma
  

Rekabet Kurumu’nun Çalışma İlkeleri

Rekabet Kurumu, piyasalardaki rekabet ortamını sağlamakla ilgili görevleri yerine getirirken bir takım değerleri dikkate almak zorundadır. Aksi halde rekabetin korunması mümkün olmaz.

Bu çerçevede;

• Her şeyden önce Kurum, tarafsız ve nesneldir. Tüm işlem ve kararlarında ayrım gözetmeden paydaşlarına eşit mesafede durur. Kararlarını alırken maddi olayın somut koşullarına ve delillere dayandırır.
  
• Yasal yükümlülükleri yerine getirirken mevzuat, usul ve esaslar açısından tutarlı davranarak görevlerini yerine getirir. Rekabet politikasına ve yasal düzenlemelere uygun kararlar alır.
  
• Serbest piyasa koşulları, somut veriler ve küresel gelişmeleri takip ederek en iyi piyasa koşullarını öngörür.
  
• Kurum; şeffaf, saydam ve hesap verebilir bir konumdadır. Gelirleri ve harcamaları ilgili birimlerce periyodik olarak denetlenir.
  
• Aldığı kararların doğru, etkili ve anlaşılabilir olması için karar alma süreçlerini sürekli gözden geçirir. Kararların hızlı ve doğru bir şekilde alınması için özen gösterir.
  
• Faaliyetlerini ilgili kişi ve kurumlarla paylaşarak işbirliği ve katılımcılık ilkelerine uygun hareket eder.
  
• Rekabet Kurumu’nda görev yapan personelin alanında uzman, yetkin ve liyakat sahibi olması istenir.
  

Öte yandan, Rekabet Kurumu, uluslararası ilişkilere ve işbirliğine büyük önem verir. Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ile müzakerelerinde rekabet politikası faslına ilişkin çalışmaları Rekabet Kurumu yürütüyor. Ayrıca, OECD, UNCTAD, Uluslararası Rekabet Ağı (ICN), DTÖ gibi uluslararası kuruluşlar tarafından yürütülen çalışmalar aktif olarak katılmaktadır. Uluslararası ilişkiler çerçevesinde; Romanya, Bosna Hersek, Hırvatistan, Kazakistan, Kore, Bulgaristan, Portekiz, Moğolistan, Rusya, Avusturya, Mısır, KKTC gibi ülkelerin rekabet kurumları ile mutabakat zabıtları imzalanmıştır.

Rekabet Kurumu ve Kurulu’nun İşleyişi

Rekabet Kurumu’nun karar organı, 7 üyeden oluşan Rekabet Kurulu’dur. Rekabet Kurulu; Başkanlık, Ana Hizmet Birimleri, Yardımcı Hizmet Birimleri ve Dayanışma Birimleri’nden oluşur. Kurul Başkanı’nın altında İkinci Başkan ve iki Başkan Yardımcısı bulunur. Kurul Başkanı, Kurum’un en üst amiridir. Kurum’un yönetim ve temsilinden sorumludur.

Rekabet Kurumu Başkanlığı; hizmet birimlerinin uyumlu ve verimli çalışmasından sorumludur. Birimler arasındaki görev ve yetki sorunlarını çözer. Rekabet politikası ile ilgili alınan kararlarda ve mevzuat hakkında görüş bildirir. Personelin görev ve yetkilerini belirler.

Rekabet Kurulu; yasaklanan faaliyetleri inceler, denetler, Kanun’da belirtilen hususların ihlal edildiği tespiti halinde sorumlulara idari para cezası uygular. Teşebbüslerin birleşme ve devralma işlemlerine izin verir. Kurum’un bütçesini ve çalışma programlarını onaylar. Kurum adına yapılacak satıl ama ve kiralama gibi işlemlere onay verir.

Rekabet Kurumu’nun çalışma ilkeleri, stratejik planları, faaliyet raporları, kararları ve akademik çalışmaları gibi birçok konuda bilgiye Kurum’un internet sitesinden ulaşılabiliyor. Sitede, 227 sayfalık Rekabet Terimleri Sözlüğü de bulunuyor. Sözlükte, Kurum’un kullandığı terimlerin ve uygulamaların ne anlama geldiğine ilişkin ayrıntılı bilgiler ve kapsamlı tanımlar yer alıyor.