Savcı Nasıl Olunur, Savcının Görevleri Nelerdir?

Bu makalemizde savcı olmak için aranan şartlar, savcıların görevleri ve sorumlulukları ve bu görev ve sorumlulukların belirlendiği yasaları ele alacağız. Türkiye’ye bağlı olarak savcı olmak isteyenlerin nasıl bir yol çizmesi gerektiği hakkında temel bilgileri paylaşacağız. Savcı olabilmek için pek çok avukat büyük çaba sarf eder.

En genel haliyle savcıların görevleri ve savcılık ile ilgili yasalar ülkeden ülkeye farklılık gösterse de savcıların çoğu ülkede polis soruşturmalarından davaların temyiz aşamasına ulaşmasına kadar olan süreçte aktif bir şekilde sorumluluklarının olduğu bilinmektedir. Savcıların görev ve sorumluluklarına daha detaylı bir şekilde bakmadan önce savcı olmak isteyenlerin izlemesi gereken yolu çizmekte fayda var.

Savcı Olmak İçin Gerekenler

Savcı olabilmek için adaylık döneminin geçirilip, yasalar ile belirtilen koşullara göre ehliyetin kanıtlanmış olması gerekmektedir. Peki, nedir bu şartlar? Öncelikle 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunun 7. Maddesine göre savcı adayları Devlet Memurları Kanunundaki Genel İdare Hizmetleri Sınıfına dahildirler ve savcılığın sınıf ve derecelerine dahil olmazlar ve haklarında, Devlet Memurları Kanununun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanmaktadır.

Savcı adayı olabilmek için yine 5614 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’nun 8. maddesinde sıralanmış koşullara uygun olmak gerekmektedir. Bu koşulların en başında Türk vatandaşı olmak yer alır. Bir diğer koşul ise giriş sınavının yapılacağı yılın ocak ayının birinci günü itibarıyla otuz beş yaşını doldurmamış olmaktır. 

Savcılık kariyerine adli yargıda başlamak isteyenlerin yurt içinde ya da yurt dışında bir hukuk fakültesini bitirmiş olmaları ve bitirdikleri hukuk fakültesinin yurt  dışında olması halinde ülkemizde verilen farklı dersleri ek olarak başarı ile tamamlamaları gerekmektedir. Savcı adaylarının kamu haklarından yasaklı olmayanlar arasında seçildiği de unutulmamalıdır.

Savcı olmak ve askerlik hizmeti ile ilgili madde de savcı adayı olarak gösterilebilmek için askerlik ile bir ilginin bulunmaması şartını belirtilmektedir. Bu durumda askerlik için düzenlenmiş muvazzaflık hizmetini yapmış olmak ya da ertelenmiş veya yedeğe geçirilmiş olmak gerekmektedir.

Savcı adayı olarak gösterilirken yurdun her yerinde hizmet verebilme yetisi aranmaktadır. Bu durumda bu hizmeti uygun şekilde yerine getirilmesini engelleyecek vücut ve akıl hastalığı ya da engelliliği, alışılmışın dışında çevrenin yadırgayacağı şekilde konuşma ve organlarının hareketini kontrol zorluğu çekmek gibi engeli bulunmamak da savcı adaylarında aranan bir diğer şarttır.

Avukat olarak çalışan kişilerin savcı adaylığına başvurabilmeleri için bu şartların yanında en az üç sene avukatlık yapmış olmaları şartı da aranmaktadır.

Savcı adaylarını adaylık yolunda bekleyen yazılı bir mülakat vardır. Savcı adayı olarak gösterilebilmek için bu sınavın başarı ile geçilmesi gerekmektedir.  Bu yazılı mülakat Adalet Bakanlığı ile imzalanması gereken bir protokole göre Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılmaktadır. Genel yetenek – genel kültür ve alan bilgisi olmak üzere iki aşamadan oluşan yazılı sınavın süresi geçtiğimiz yıllarda 130 dakika olarak belirlenmiştir. 

Savcı adaylarının gireceği yazılı sınavda Türkçe, Matematik, Türk Kültür ve Medeniyetleri, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi ve Temel Yurttaşlık Bilgisi sorularından oluşan genel yetenek ve genel kültür konuları başta olmak üzere adli ve idari yargı konularından oluşmaktadır. Bu konulara örnek vermek gerekirse vergi hukuku, ceza hukuku, borçlar hukuku başta gelen konular olarak söylenebilir. Sınavın puanlama şekli yetenek ve genel kültür soruları yirmi ve hukuk alanı ile ilgili sorular seksen olacak şekilde dağıtılmıştır. Bu sınavı başarıyla geçmek için gereken puan 70 olup, 70 veya üzerinde puana sahip adaylar mülakata davet edilir.

Yazılı sınavın ardından sözlü mülakata davet edilen savcı adayları, şu konularla ilgili sorularla karşılaşır:

• Şüpheli alacaklar,
  
• Yetki genişliği,
  
• İdari vesayet,
  
• Tam yargı davasında tazminatın şartları,
  
• Sebep ikamesinin muhakeme hukukundaki yeri,
  
• İdari yargıda savunmanın genişletilmesi,
  
• Diğer kamu görevlileri,
  
• Sevr antlaşması, idarenin mali sorumluluğu,
  
• Meclisin hükümeti denetleme yolları,
  
• Anayasada temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması,
  
• Kabahatler kanununda mülkiyetin kamuya geçirilmesi,
  
• İdari yargıda yetki,
  
• Vergiyi doğuran olayda ispat külfeti,
  
• Yetki görev gaspı,
  
• Ağır ve bariz yetki tecavüzü,
  
• Vergide zaman aşımının yargılamaya etkisi,
  
• Avrupa Birliği’nin yargı organı,
  
• Holokost,
  
• Anayasada kamulaştırma hükümleri,
  
• İnterpol ve kırmızı bülten,
  
• Anayasa bireysel başvuru,
  
• Adli yargıda asli görev ve yetkili mahkeme,
  
• Belediye başkanın görevine son verilmesi,
  
• Yüce divanda iddia makamı,
  
• Yeni anayasa yapımında ilk 3 maddenin değiştirilip değiştirilmeyeceği,
  
• Gümrük kanunu,
  
• Gümrüğe mal tesliminde fiyat tespit ederken nelere dikkat edilir,
  
• Yargıtay ve Danıştay’daki kısmı düzeltmeyi karşılaştır,
  
• Kamu görevlilerine anayasada sağlanan güvenceler,
  
• İdarenin taktir yetkisi olduğunu nasıl anlarız,
  
• Görev ve yetki üç usul bakımından karşılaştırmalı olarak açıklama,
  
• İhtiyati haciz ödeme emri genel işlem koşulları.

Savcı Adaylarının Atanması

Savcı adaylarının sayısı her yıl ihtiyaç durumuna göre Adalet Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Belirlenen bu sayı, belirlenen boş kadroların derecesi, unvanı, sınıfı ve adaylarda aranan şartlar ile birlikte başvuru tarihinin bitiminden en az on beş gün önce ülke içerisinde tirajı en yüksek beş gazetenin birinde yayınlanmaktadır. Bu ilanlar aynı zamanda bir defa olmak üzere Adalet Bakanlığı İnternet sitesinde de online olarak yayınlanmaktadır.

Savcı adaylarının atanması daha önce de bahsettiğimiz sınavda en yüksek puanı alan adaylardan başlamak üzere sıra ile gerçekleştirilmektedir. Sınava giren adayın savcı olarak bir yere atanabilmesi için bahsi geçen sınavdan en az yetmiş puan alması gerekir.

Savcıların Kademe İlerlemesi ve Derecelerinin Yükseltilmesi

Adaylıktan, savcılık görevine getirilen kişiler her sene yasalar ile belirtilen esaslara göre kademe ilerlemesi ve her iki senede bir ise derece yükselmesine sahip olurlar. Kademe ilerlemeleri için aranan birinci şart savcıların bulundukları kademede bir sene boyunca çalışmış olmalarıdır. Aynı zamanda kademe ilerlemesini engelleyecek disiplin cezasının bulunmaması gereklidir. Aynı şekilde derece yükseltilmesinin yapılabilmesi için de savcının bulunduğu derece de en az iki sene boyunca çalışmış olması gerekmektedir.

Savcıların Görevleri

Daha önce de bahsettiğimiz gibi savcılar idari görevleri bakımından Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak çalışılar. Ağır ceza suçları ve kanunda kamu davası açılması gerektiği belirtilen konularda şikayetçi olunmasa dahi hazırlık soruşturmasını yapmak ve kamu davasını açmak savcıların başlıca görevleridir. Bu davaların açılmasının yanı sıra davalar ile ilgili kanıtların toplanması ve sanıkların sorgulanması da savcıların yerine getirmesi gereken görevleri arasındadır.

Cinayet gibi ölüm olaylarının söz konusu olduğu durumlarda cesedin adli muayenesinin yapılması bu muayeneler sonucu iddianamenin yazılması ve yargı kararlarının yerine getirilmesi savcıların önemli görevleri arasındadır. Savcılar görevlerini genel çerçeveleri ile işlenen suçtan zarar gören kişilerin, kurumların ya da toplumun haklarını savunmak şeklinde de açıklamak doğru olacaktır. Savcıların medeni hukuk alanında ise yine kanundan doğan durumlar nedeni ile bazı davaları açarlar. Medeni hukuku kapsamı ile incelenen bu davalara örnek vermek gerekirse derneklerin ya da vakıfların hukuken ortadan kaldırılması bu davalardandır.

Savcıların Görevden Çekilmeleri

Savcılar Adalet Bçay akanlığına yazılı olarak başvurmak koşulu ile meslekten çekilme isteğinde bulunabilirler. Bu istekten itibaren 1 ay içerisinde bakanlıktan bir sonuç çıkmadığı takdirde savcılar görevlerini bırakabilirler.

Savcıların siyasi partilere katılmaları yasaktır, bu nedenle görevlerini yerine getirmekte olan savcıların siyasi partilere katılmaları sonucunda görevlerine son verilmektedir. Aynı şekilde istek, yaş haddi ya da malullük nedeni ile emekliye ayrılmaları sonucu da görevleri sona ermiş olur.

Görevlerini yerine getirirken belirlenmiş esas ve kurallara uymayan savcılar uyarı, aylıktan kesilme, kınama, kademe ilerlemesinin durdurulması gibi disiplin cezalarından bir tanesi ile cezalandırılırlar.