Türkiye'deki Vakıflar ve Amaçları

Vakıf kelimesi sözlükte, bir hizmetin gelecek dönemlerde de yapılması için belirli şartlar altında ve resmi yollarla bir kişi veya topluluk tarafından yapılan para yardımı, anlamına gelmektedir. Günümüzde bazı kamu hizmetlerinin ve gönüllü hizmetlerin devamlılığının sağlanabilmesi için kişiler tarafından yapılan yardımların toplandığı yerlere de vakıf adı verilmiştir. Vakıflar herhangi bir kârlılık amacı gütmeden, sadece yardım amacıyla kurulan kurumlardır. Vakıfların hizmetleri şöyle sıralanabilir;

- Sağlık hizmetleri

- Eğitim hizmetleri

- Sosyal hizmetler

- Kamusal hizmetler

- Dini hizmetler

- Kültürel ve sanatsal hizmetler

- Ulaştırma hizmetleri

- Spor hizmetleri

- Ekonomik hizmetler

Vakıf, kökleri eski çağlara kadar uzanan bir fikirdir. Önce dini amaçlar için kurulan vakıflar sonraları toplumsal amaçlara hizmet etmeye başlamıştır. İslamiyet’te ilk vakfı, Hz. Muhammed kurmuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminde vakıfların amaçları daha da genişletilerek Evkaf Nezareti kurulmuştur. Cumhuriyet’in ilanının ardından da Evkaf Nezareti kaldırılarak yerine Umumi Evkaf Müdürlüğü getirilmiştir. 1935’te çıkarılan kanunla Türkiye’de görev yapan bütün vakıfların idaresi Vakıflar Umum Müdürlüğü’ne geçirilmiştir. Daha sonra ismi Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir.

Vakıfların Amaçları ve Faydaları

• Vakıfların kurulmasının en temel amacı, topluma katkı sağlamak ve insanlara hizmet vermektir.
  
• Ekonomik açıdan yetersiz durumda olanları desteklemek, onlara yardımda bulunmak, güçlenmelerini sağlamak ve durumlarını düzeltmeye çalışmak da vakıfların temel amaçlarındandır.
  
• Direkt olarak kamusal hizmetlerde bulunmak vakıfların amaçlarındandır.
  
• İhtiyacı olan şahıslara ve ailelere direkt olarak maddi yardımda bulunmak, vakıfların bir diğer amacıdır.
  
• Devletin yeterli olmadığı durumlarda görev alırlar. Doğal afet, savaş, olağanüstü hâl gibi durumlarda insanlara yardım ederler. Maddi imkânı yeterli olmayan öğrencilere burs olanağı sağlarlar.
  
• Toplumda ekonomik açıdan yetersiz durumda olanlara maddi yardımda bulunarak gelir adaletsizliklerini kaldırmak için çalışırlar.
  
• Vakıf olmayan yerlere vakıflar kurarak toplumu aydınlatmayı ve bilgi vermeyi amaçlarlar.
  

Türkiye’deki Vakıflar

Ülkemizde sosyal, kültürel, eğitimsel, kamusal, dini, ekonomik alanlarda hizmet veren pek çok vakıf bulunmaktadır. Bu vakıflar oldukça fazla bağış toplamaktadır ve bu bağışlarla ihtiyaç sahibi insanlara hizmet vermektedir. Türkiye’de toplumsal anlamda önemli hizmetlerde bulunan vakıflar ve bu vakıfların amaçları alfabetik olarak şu şekildedir:

1884 Vakfı: Eğitim, kültür ve dayanışma vakfıdır. “Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunamaz.” düşüncesiyle topluma fayda sağlamayı amaçlamaktadır. Genellikle üniversite okuyan öğrencilere burs imkanı sağlamaktadır. Toplumun eksikliğini duyduğu konuları belirleyerek bu konularda projeler de üretmektedir.

AKUT Vakfı: 1995 yılında arama kurtarma derneği olarak kurulmuştur. Doğa koşullarında meydana gelen kaybolma ve kaza gibi olaylarda, deprem ve sel gibi doğal afetlerde gönüllü olarak insanları ve canlıları kurtarmayı amaçlayan bir vakıftır. Kurtardığı insan ve canlılara ilkyardım hizmeti de vererek anında müdahalede edilmesini sağlamaktadır.

Ankara Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV): 1998 yılında lösemili ve kan hastası olan çocukların sağlık ve eğitim gibi ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak, kan hastalıkları konusunda üst düzeyde tedavi, eğitim ve araştırma kurumları kurmak amacıyla kurulmuştur. LÖSEV aynı zamanda lösemi ve kan hastalıkları konusunda toplumu bilinçlendirme görevini de üstlenmektedir.

Anne ve Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV): Prof Dr. Sevda Bekman’ın öncülüğünde 1993 yılında kurulan vakfın amacı annelerin ve çocukların eğitimini sağlamaktır. Çocuk yetiştirme bilinci ve nasıl yetiştirileceği konuları sosyal projelerle desteklenerek topluma açıklanmaktadır.

Araştırma ve Kültür Vakfı (AKV): Merkezi İstanbul Fatih’te olan ve 1988 yılında kurulan İslam merkezli vakıftır. Vakfın kuruluş amacı, İslam dinini topluma tanıtmaktır.

Batı Trakya Eğitim ve Kültür Vakfı (BATEV): Üniversite okuyan öğrencilere burs imkânı sağlayan, Batı Trakya konusunda araştırmalarda bulunmak isteyen insanlara yardımcı olan, Müslüman halkın dini ibadetlerini yerine getirebilmesi için cami yapma gibi maddi desteklerde bulunmak amacıyla kurulan bir vakıftır.

Beyaz Nokta Gelişim Vakfı: 1994 yılında kurulan vakıf, bireylerin düşünme gücünü ve kalitesini yükselterek sorun çözme yeteneğini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda toplumun nitelik dokusunu geliştirmek ve toplumu daha refah bir yaşam seviyesine yükseltmek için çeşitli projeler geliştirerek uygulamaktadır.

Bilim ve Sanat Vakfı (BİSAV): 1986 yılında kurulan vakıfta; ekonomi, siyaset, tarih ve edebiyat gibi konularda akademisyenlerin de katılımıyla seminerler ve araştırmalar düzenlenmektedir. Ayrıca vakfın yürüttüğü dört önemli araştırma çalışması da bulunmaktadır: Küresel araştırmalar merkezi, Türkiye araştırmaları merkezi, Medeniyet araştırmaları merkezi ve Sanat araştırmaları merkezi.

Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL): 1990 yılında Türkiye’deki doğal ve kültürel mirası korumak amacıyla kurulmuştur. Doğal ve kültürel mirası korumak amacıyla bölge ve ülke çapında çeşitli projeler geliştirilmektedir. Yani vakfın amacı; çevreyi, doğal ve kültürel mirasları koruma altına alarak zarar görmelerini engellemektir.

Çocuk Vakfı: Çocuk psikolojisini temel alarak projeler oluşturan vakfın amacı; çocukların kültürel ve sosyal açıdan gelişimine katkı sağlamak, çocuklara uygun programlar geliştirmek ve onları uygulamak, çocuğun çevre ile olan ilişkilerini düzenlemek için çalışmalarda bulunmak, çocuk problemlerine sosyal olarak çözümler bulmaktır. 1990 yılında Mustafa Ruhi Şirin tarafından kurulmuştur.

Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Vakfı: 1986 yılında kurulmuş olan vakfın merkezi Ankara’dadır. Nusret Hasan Fişek’in toplum hekimliği felsefesini geliştirmesi ve uygulamalarla geliştirmesi üzerine kurulmuştur. Vakfın esas amacı; çalışan çocuklar ve kadınları topluma kazandırmaktır. Bu amaç doğrultusunda çeşitli proje çalışmaları yapılmaktadır.

Geleceğimizin Çocukları Vakfı: 1997 yılında kurulan vakfın temel amacı; korunmaya muhtaç çocukları topluma kazandırabilmektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için yatımlar yapan ve tüm olanakları sağlamaya çalışan vakıf, yardıma muhtaç çocukların eğitim giderlerini karşılayarak çocuklara okul, çocuk yuvası, sığınma evi gibi imkânlar sağlamaktadır.

Hakyol Eğitim Yardımlaşma ve Dostluk Vakfı: Amacı ahlaki değerlerine bağlı bireyler yetiştirmek olan vakıf, her sene üniversitede okuyan ve üstün başarı gösteren öğrencilere burs imkânı sağlamaktadır.

ICEP Uluslararası Kültürel Değişim Programları Burs Vakfı: 1995 yılında kurulan vakıf, dünya çapındaki kültürel değişim programlarına katkı sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu amaç doğrultusunda yabancı öğrencilere ülkemizde bulunan üniversitelerde öğrenim görmeleri için yardımcı olunmaktadır ve burs imkânı sağlanmaktadır. Bu sayede ülkemizin dünya çapında tanıtımına da katkısı bulunmaktadır.

İktisadi Kalkınma Vakfı: 1965 yılında kurulan ve oldukça köklü bir geçmişi olan vakfın en temel amacı; kamuoyunu Türkiye ve Avrupa Birliği ilişkisi konusunda aydınlatmak için çeşitli faaliyetlerde bulunmaktır. İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Sanayi Odası’nın ortaklığıyla kurulan bir vakıftır. Kurulduğu günden bu yana Türkiye ve Avrupa Birliği ilişkilerini olumlu yönde etkileyen pek çok projeye imza atmıştır.

İlköğretim Okullarına Yardım Vakfı (İLKYAR): Vakfın amacı; eğitim konusunda sınırlı imkanlara sahip olan köy okullarına ve köy çocuklarına çeşitli yardım projeleriyle yardım toplayarak eğitimlerine katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda pek çok etkinlik ve proje düzenlenmektedir. Bu projelerden toplanan bağışlar sayesinde köy okullarının onarımı, demirbaş eksikleri gibi eksiklikler giderilmektedir.

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV): Kültür ve sanat çalışmalarının en değerli örneklerini sunarak, ülkemizin kültürel ve sanatsal değerlerini tanıtmayı amaçlayan vakıf 1973 yılında kurulmaktadır. Ülkemizde sanata ve kültürel mirasa olan özverinin artması için her sene düzenli olarak; İstanbul Müzik Festivali, İstanbul Caz Festivali, İstanbul Film Festivali, İstanbul Tiyatro Festivali, İstanbul Tasarım Bienali, Filmekimi ve Leyla Gencer Şan Yarışması gibi etkinlikler düzenlenmektedir.

Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV): 1986 yılında, geliri az olan kadınların yaşam kalitelerini artırmak ve ekonomik anlamda gelişmelerini sağlamak amacıyla kurulan bir vakıftır. Bu çerçevede çeşitli projeler gerçekleştirilerek kadınların ekonomik alanda rol sahibi olmaları sağlanmaktadır.

Kafkas Vakfı: Kafkasya’da ikamet eden Kafkasyalıların sosyal kimliklerinin korunması amaçlanmaktadır. Vakıf bu amaç doğrultusunda çeşitli faaliyetler yürütmektedir.

Nesin Vakfı: 1973 yılında Aziz Nesin tarafından kurulmuştur. Eğitim imkânlarına sahip olmayan çocukların topluma faydalı bireyler olabilmesi hedefiyle kurulan vakıfta, ilkokul çağı ve öncesindeki çocuklar Çatalca’da bulunan vakıf binasında yetiştirilmektedir. Ailelerin izni ile eğitim gören çocuklar kendi istekleriyle ayrılmak isteyene kadar eğitim görme hakkına sahiptir.

Osmanlı Araştırmaları Vakfı: Osmanlı tarihi ve kültürü ile ilgili araştırmalara destekte bulunmak, ilim adamlarının yetişmesini sağlamak, ilmi araştırmaların yapılabilmesi için uygun ortamı sağlamak gibi faaliyetlerde bulunan vakıf 1994 yılında Sami Karamısır, İbrahim Aslan ve Ahmed Akgündüz tarafından kurulmuştur.

Özürlüler Vakfı: 1974 yılında yaşadığı bir kaza sonucu omurilik felci geçiren Hüseyin Ören, kaza sonrası yaşadığı problemleri başkalarının da yaşamaması için ve toplumu bu konuda bilinçlendirmek için yedi arkadaşıyla birlikte 1998 yılında Özürlüler Vakfı’nı kurmuştur. Vakıf bedensel, görme, duyma ve zihinsel özrü bulunan bireyleri toplumda temsil etmeyi ve sorunlarını çözümlemeyi amaçlamaktadır.

Reklamcılık Vakfı: 1998 yılında Reklamcılık Derneği üyeleri tarafından kurulan vakıf; ülkemizde reklamcılık mesleğinin saygınlık kazanmasını, mesleğin yükselmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı: Vakfın temel amacı; ülkemizde yaşayan bütün vatandaşların eşit, dengeli ve en üst seviyede sağlık hizmeti ve sosyal yardım hizmeti almasını sağlamaktır. Vakıf bu doğrultuda bireylere, maddi ve manevi çeşitli katkılar sağlamaktadır.

Sosyal Demokrasi Vakfı: 1994 yılında İstanbul merkezli kurulan vakfın amacı; özgürlükçü demokrasinin kurallarının yerleşmesini sağlamak, emeğe ve insana olan saygıyı artırmak, eşitlik ve adaletin benimsenmesine yardımcı olmaktır.

Su Vakfı: Vakfın hayat kaynağı ve en temel ihtiyaçlarımızdan birisi olan suyun hayatımızdaki yeri ve önemini kavratmak, su kullanımı konusunda toplumu bilinçlendirmek, su kaynaklarının korunmasını sağlamak, yeni su kaynakları bulunmasına yardımcı olmak gibi amaçları bulunmaktadır.

Tarih Vakfı: 1991 yılında Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı adıyla kurulan vakıf; ülkemizde tarih bilincinin yaygınlaşmasını sağlamak, insanların ülke tarihine bakış açısını genişletmek ve geliştirmek, tarih mirasının korunmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma Vakfı (TEMA): 1992 yılında Toprak Dede Hayrettin Karaca ve Yaprak Dede Nihat Gökyiğit tarafından kurulmuştur. Ülke topraklarında büyük bir tehdit oluşturan erozyonla ve çölleşmeyle mücadelede, ağaçlandırmanın önemini vurgulayan vakıf; ağaçlandırma işlemi doğrultusunda çalışmalar yürütmektedir. Ormanları korumak, ağaçlandırma çalışmalarıyla topluma yeşil sevgisini kazandırmak, tarım alanları ve yeşillikleri korumak gibi ilkeleri de vazife edinmiştir.

Tohum Otizm Vakfı: 15 Nisan 2003 tarihinde, otizm spektrum bozukluğu bulunan çocuklara yardım amacıyla kurulmuştur. Otizm hastası çocukların topluma kazandırılması için özel eğitim verilen vakıfta; erken tanı konulması, otizmli çocuklar için eğitimin ülke genelinde yaygınlaşması gibi çalışmalar da yapılmaktadır.

Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG): Gençlerin liderliğinde yapılan sosyal sorumluluk projeleriyle çevredeki sorunlara çözüm üreten, topluma insan kazandıran, maddi ve manevi yetişkin gönüllülerin katılımını sağlayan, kendine güvenen ve girişimci gençler yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Geliştirilen projeler sayesinde gençlerin sorumluluk sahibi ve yaşamda aktif bireyler olması sağlanmaktadır.

TSK Mehmetçik Vakfı: 1982’de kurulan vakıf; Türk Silahlı Kuvvetleri’nde yaptığı hizmet sırasında hayatını kaybeden Mehmetçiklerin yakınlarına, gazi olan Mehmetçiklere ve yakınlarına yardım eden, maddi ihtiyaçlarını karşılayan bir yardım vakfıdır.

Türk Eğitim Vakfı (TEV): Vakıf, eğitim alanında gittikçe artan ihtiyaçlar devlet tarafından karşılanamadığı için topladığı bağışlarla eğitim alanında gelişmeyi ve refah düzeyine ulaşmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çeşitli çalışmalar yürüten vakıf, 1967 yılından beri hizmet vererek ve pek çok öğrenciye burs imkânı sağlamaktadır.

Türk Kalp Vakfı: 1975 yılında faaliyetine başlayan vakıf, kalp ve damar hastalıkları konusunda hizmet vermektedir. Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve tedavisinde ileri teknolojinin olanaklarını kullanarak hastalarına en iyi hizmeti sunmaktadır.

Türk Tanıtma Vakfı: Türkiye’nin dış ülkelere tanıtımını yapmayı, kültürel, sosyal, tarihi, siyasi ve turistik alanlarda çalışmalarda bulunmayı ve Türkiye’nin imajını olumlu yönde etkileyen faaliyetlerde bulunmayı hedefleyen vakıf 1982 yılında kurulmuştur.

Türkiye Diyanet Vakfı: 1975 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın faaliyetlerine katkı amacıyla kurulan vakıf, din hizmetlerinin daha geniş alanlara ulaşmasını ve dini hizmet verecek bireylerin yetiştirilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV): Temel eğitime katkıda bulunmak amacıyla ilköğretim çağındaki çocukların eğitim programları ve etkinliklerle eğitilmesini amaçlayan vakıf kuruluşundan bugüne dek eğitim alanında pek çok ilke imza atmıştır. Ülke çapında kurduğu Eğitim Parkları, Ateşböceği Gezici Öğrenim Birimleri ve Genel Öğrenim Birimleri sayesinde ülkedeki öğrencilere ücretsiz öğrenim imkânı sağlamaktadır. Yaptığı sosyal sorumluluk projeleri sayesinde ülkemizde en çok faaliyet gösteren vakıf olmuştur.

Türkiye Güçsüzler ve Kimsesizlere Yardım Vakfı (TGV): Oluşturduğu gönüllü ekibiyle ülkemizde yoksul ve yardıma muhtaç durumda olanlara maddi ve manevi destek vermeyi amaçlamaktadır.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı: Büyükşehirlerde kurulan rehabilitasyon merkezleriyle işkenceye ve kötü muameleye maruz kalan kişilere destekte bulunulması amaçlanmaktadır.

Vehbi Koç Vakfı: 17 Ocak 1969’da Vehbi Koç tarafından kurulan vakıf; eğitim, sağlık ve kültür alanlarında hizmet vermektedir. Pek çok hastane, okul ve müze ile ülke ekonomisine ve gelişmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Ayrıca her sene üniversite öğrencilerine belirli bir başarı karşısında burs imkânı da sağlamaktadır.