Uzunluk ve Alan Ölçü Birimleri

Ölçü birimleri, her alanda kullanılan ölçme değerlerini ifade eder. Metre sistemine göre düzenlenen ölçülerdir. Uluslararası standartları vardır.

İki nokta arasındaki uzaklığa “uzunluk” denir. Fiziksel olarak somut bir şekilde ölçülebilen nesneler için belirleyici bir kurala göre sayısal bir değer atanması, genel olarak “ölçü birimleri” olarak tanımlanır. Uzunluk ve alan ölçüleri, fiziksel olarak somut bir şekilde ölçülebilir. Bilimde, tıpta, mühendislikte, müteahhitlikte küçük ve büyük ölçme değerleri çok önem arz eder. Her alanda ve sektörde “çok net” ölçü alma ihtiyacı vardır. Doğru ve net ölçüler, üretim ve verimlilik anlamına gelir. Ölçü birimlerini doğru seçme, problem çözme aracıdır. Uzunluk ve alan ölçüleri ile ilgili birçok detayı makalemizde bulabilirsiniz.

Uzunluk Ölçüleri

Uluslararası uzunluk birimi, “metre”dir. Metre, tüm dünyada "m" simgesi ile tanımlanır. "1 metre"nin çağdaş tanımı; “ışığın boşlukta 1 / 299.792.458 saniyede aldığı yol” şeklindedir. Aynı zamanda, dünyada çeşitli laboratuarlarında yapılabilen hassas ölçümlerin karşılaştırılabilmesi amacıyla kabul edilen temel uzunluk birimidir. Uzunluk ölçü birimleri katlarına çevrilirken her basamakta 10 ile bölünür. Askatlarına çevirirken ise her basamakta 10 ile çarpılır.

Uzunluk ölçü birimleri ve karşılıklarının detaylarına göz atalım:

• 1 metre (m): 0.001 kilometre, 39,37 inç, 3,281 ayak, 1,0936 yarda 
  
• 1 santimetre (cm): 10 milimetre, 0,01 metre, 0,3937 inç 
  
• 1 kilometre (km): 1000 metre, 39370 inç, 3281 ayak, 1094 yarda, 0,6214 kara mili, 0,5396 deniz mili 
  
• 1 inç (in, inch): 0,0254 metre, 0.833 ayak, 0,0278 yarda 
  
• 1 ayak (ft, foot): 12 inç, 0,3048 metre, 0,3333 yarda 
  
• 1 yarda (yard): 3 ayak, 0,9144 metre, 36 inç 
  
• 1 kara mili (statute mile): 1609 metre, 1.609 kilometre, 63360 inç, 5280 ayak, 1760 yarda, 0,8684 deniz mili 
  
• 1 deniz mili (nautical mile): 1852 metre, 1,852 kilometre, 72960 inç, 6080 ayak, 2027 yarda, 1,152 kara mili 
  
• 1 linye: 1/8 pus (inç) 
  
• 1 pus: 2.54 santimetre 
  
• 1 feet (kadem): 12 pus, 30,48 santimetre 
  
• 1 yarda: 3 feet, 36 pus, 91,5 santimetre 
  
• 1 kulaç (fathom): 2 yarda, 6 kadem, 183 santimetre 
  
• 1 Gomina (8 cable): 608 kadem, 185,2 metre  

Metrenin Katları ve Askatları

Metrenin katları şunlardır; dekametre, hektometre, kilometre…

• 1 dekametre (dam): 10 metre 
  
• 1 hektometre (hm): 100 metre 
  
• 1 kilometre (km): 1000 metre 
  

Metrenin askatları şunlardır; milimetre, santimetre, desimetre.

• 1 milimetre (mm): 0,001 metre • 100 metre
  
• 1 santimetre (cm): 001 metre 
  
• 1 desimetre (dm): 0,1 metre m
  

Uzunluk birimlerini daha iyi anlamak için Uluslararası Ölçüm Sistemi’ne göre metrenin katlarını paylaşalım:

• 10⁰ metre
  
• 10¹ dekametre
  
• 10² hektometre
  
• 10³ kilometre
  
• 10⁴ megametre
  
• 10⁹ gigametre
  
• 10¹² terametre
  
• 10¹⁵ petametre
  
• 10¹⁸ egzametre
  
• 10²¹ zettametre
  
• 10²⁴ yottametre
  
• 10^–1 desimetre
  
• 10^–2 santimetre
  
• 10^–3 milimetre
  
• 10^–6 mikrometre
  
• 10^–9 nanometre
  
• 10^–12 pikometre
  
• 10^–15 femtometre
  
• 10^–18 attometre
  
• 10^–21 zeptometre
  
• 10^–24 yoktometre
  

Uzunluk Ölçülerinin Tanımları

• Adım: 1 adım, yaklaşık 1 metre olarak kabul edilir. 
  
• Angström: Sembolü “Å”dır. “1 ångström”, santimetrenin 100 milyonda biri; 0,1 nanometre veya 100 pikometredir. 
  
• Akre (acre): Sembolü “ac”dir. 4,046 metrekareye karşılık gelen ölçü birimidir. Amerika ve İngiltere’deki dönüm hesaplarında kullanılır. 1 dönüm, “0,247105381” akredir. 
  
• Astronomik Birim: Sembolü “au”dur. “1 astronomik birim”, Güneş'in merkeziyle Dünya'nın merkezi arasındaki uzaklık olan 149,5 milyon kilometredir. Başka bir ifadeyle, 92,8 milyon mildir. Evrendeki büyük uzaklıkları belirtmek için kullanılır. 
  
• Attometre: Atom çekirdeğini ölçmek için kullanılır. Femtometrenin binde biridir. 
  
• Dekametre: Sembolü “dam”dır. Metrenin 10 katı; yani 10 metrelik uzunluğa verilen addır. “1 dekametrekare”, 10 metrekaredir. 
  
• Desimetre: Sembolü “dm”dir. Metrik sistemde metrenin 10'da biri olan ölçü birimidir. Ayrıca, 1 kübik desimetre 1 litreye eşittir.
  
• Deniz Mili: Sembolleri “m, nm veya nmi” şeklindedir. “1 meridyenin 1 dakikalık yay parçasına karşılık gelen uzunluk birimi” olarak tanımlanır. “1 deniz mili” “1852 metre”dir. Saatte 1 deniz miline eşit hız birimine “knot” denir. 
  
• Fit (Feet, Foot): Sembolü “ft”dir. İngiliz uzunluk ölçüsü birimidir. 1 fit, 30,48 santimetredir. 
  
• Femtometre: Sembolü “f”dir. Metrenin as katlarından olan femtometre, “0,000000000000001” metredir. 
  
• Gigametre: Sembolü “gm”dir. 1 gigametre, metrenin 1 milyar katıdır. 
  
• Hektometre: Sembolü “hm” olan hektometre, metrenin 100 katını ifade eder. 
  
• Hubble uzunluğu: “120000000000048000” gigametreye karşılık gelen değerdir. Gökbiliminde kullanılır. 
  
• İnç (Inch): Sembolü “in”dir. 2,54 santimetre uzunluğun karşılığıdır. Alan hesaplamalarında “inçkare”, hacim hesaplamalarında “inçküp” tanımı yapılır. ABD, Kanada ve İngiltere’de yaygın olarak kullanılmaktadır. 
  
• Işık yılı: Sembolü “ly”dir. Işığın boşlukta 1 yılda aldığı mesafedir. Genellikle yıldızlar arası mesafeleri ölçmekte kullanılır. 
  
• Megametre: Sembolü “Mm”dir. Metrenin 1 milyon katını ifade eder. 
  
• Mikrometre (Mikron): Sembolü “µm”dir. Milimetrenin binde birinin karşılığıdır. Mikroskobik nesnelerin ölçmede kullanılır. 
  
• Kara Mili: Sembolü “mi”dir. Metrik hesaba göre “1.609,344” metreye eşit uzunluktur. 
  
• Nanometre: Sembolü “nm”dir. 1 metrenin milyarda birini ifade eden ölçü birimidir. Gözle görülemeyen nesneleri ölçmekte kullanılır. 
  
• Parsek: Sembolü “pc”dir. “1 parsek”, yaklaşık 3,26 ışık yılına eşittir. Paralaksı 1 olan bir gökcisminin uzaklığına denktir. Gökbilimde kullanılan ölçü birimidir.
  
• Pikometre: Sembolü “pm”dir. Metrenin trilyonda birini ifade eder.  
  
• Thou: 1 thou, “39370,078” metreye eşdeğerdir. 
  
• Yarda: Sembolü “yd”dir. “1 yarda”, 3 fit veya 36 inçtir. Uzunluk değeri “0,9144” metreye eşittir. Amerika ve İngiltere’de yaygın olarak kullanılır. 
  

Alan Ölçüleri

Yüzeyleri ölçmek için kullanılan ölçülere “alan ölçüleri” adı verilir. Metre sistemine göre düzenlenmiştir. Alan ölçüsünün temel birimi metrekaredir (m2). “1 metrekare”; bir kenarı “1 metre” uzunluğunda olan bir karenin alanının ifade eder. Alan ölçüleri, metrik sisteme göre düzenlenmiştir. Alan ölçü birimleri katlarına çevrilirken her basamakta 100 ile bölünür. Askatlarına çevrilirken ise her basamakta 100 ile çarpılır. Metrekarenin katları yüzer yüzer büyür, askatları yüzer yüzer küçülür.

Alan ölçüleri ve karşılıkları şöyledir;

• 1 santimetrekare (cm2) - 100 mm2- 0,1550 inçkare 
  
• 1 metrekare (m2) - 10.000 cm2 - 1,1960 yardakare 
  
• 1 hektar (ha) - 10.000m2 - 2,4711 acre 
  
• 1 kilometrekare (km2) - 100 hektar - 0,3861 milkare 
  
• 1 inçkare - 6,4516 santimetrekare 
  
• 1 ayakkare - 144 inç - 929 santimetrekare 
  
• 1 yardakare - 9 ayakkare - 0,8361 metrekare 
  
• 1 akre - 4840 yardakare - 4046,86 metrekare 
  
• 1 mil kare (sq.mil) - 640 akre - 259 hektar 
  

Metrekarenin katları:

Metrekarenin askatları, 1 metrekareden daha küçük yüzeyleri ifade eder. 1 metrekarenin 100, 10 bin ve 1 milyon eşit parçaya bölünmesiyle elde edilir.

Metrekarenin askatları:

• Desimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 desimetre” olan karenin alanına “1 desimetrekare” denir. 
  
• Santimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 santimetre” olan karenin alanına “1 santimetrekare” denir. 1 santimetrekare, 1 desimetrekareden 100 kat küçüktür. 
  
• Milimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 milimetre” olan karenin alanına “1 milimetrekare” denir. 1 milimetrekare, 1 santimetrekareden 100 kat küçüktür. 
  

Metrekarenin üst katları:

• Dekametrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 dekametre” olan karenin alanına “1 dekametrekare” denir. 1 dekametrekare, 1 metrekareden 100 kat büyüktür. 
  
• Hektometrekare: Bir kenarı “100 metre” olan bir karenin alanına “1 hektometrekare” denir. Bir hektometrekare; 100 dekametrekare ve 10.000 metrekareye eşittir. 
  
• Kilometrekare: Bir kenarı “1000 metre” olan bir karenin alanına “1 kilometrekare” denir. Bir kilometrekare; 100 hektometrekare, 10.000 dekametrekare, 1.000.000 metrekareye eşittir. 
  

Diğer Bazı Uzunluk Ölçüleri

Metrik uzunluk ölçü birimleri (büyükten-küçüğe): Petametre, terametre, gigametre, megametre, kilometre, hektometre, dekametre, metre, desimetre, santimetre, milimetre, mikrometre, nanometre, pikometre, femtometre.

Matbaada kullanılan uzunluk ölçüleri: Pika (pica, pc), punto (point, pt).

Denizcilikte kullanılan uzunluk ölçüleri: Linye, kulaç, pus, fathom, gomina, cable, kadem.

Osmanlı döneminde kullanılan uzunluk ölçüleri: Arşın, ayak, berid, çarşı arşını, endaze, eski mil, fersah, hat, kadem, kerrab, kirah, kulaç, menzil, merhale, nokta, parmak, rubu, urup, zirai.

Amerika ve İngiltere’de kullanılan ölçü birimleri: Fit(feet), inç, thou, yarda.

Diğer ölçü birimleri: Astronomik birim, Hubble uzunluğu, gomina, ışık yılı, parsek.

Metroloji Nedir?

Metroloji, ölçme bilimidir. Ölçü ve ağırlık birimlerinin ulusal ve uluslararası gelişmesini sağlar. 20 Mayıs 1875 tarihinde Paris'te “Metre Konvansiyonu”nun imzalanmasından sonra bir bilim dalı olarak kabul görmüştür. Her yıl 20 Mayıs "Dünya Metroloji Günü" olarak kutlanmaktadır. Yunanca “ölçme bilimi” anlamındaki “metron” kelimesinden türetilen metrolojinin amacı; “bütün ölçme sistemlerinin temeli olan birimleri tanımlayarak, bilim ve teknolojinin kullanımına sunmak ve yapılan bütün ölçümlerin güvenilirliğini ve doğruluğunu sağlamak”tır. Ölçüm belirsizliği ve uygulama alanına bakılmaksızın, ölçüm ile ilgili bütün teorik ve uygulamaya yönelik unsurları içerir. Uluslararası seviyede kabul edilmiş birimlerin tanımını yapmak, sorumlulukları arasındadır.

Uzunluk ve Alan Ölçü Birimleri Hakkında Kısa Bilgiler

• Metre, belli bir ölçüde uzunluğa sahip fiziksel nesneleri için kullanılan bir uzunluk birimidir. 
  
• Metre, insanlık tarihinin en eski ölçü birimidir. İlk çağlardan beri kullanılmaktadır. 
  
• Evrensel ölçü birimleri olarak metrik sistemin standartları, Uluslararası Birimler Sistemi (SI) tarafından belirlenmektedir. 
  
• Uluslararası Birimler Sistemi (Système International d'Unités), 1960 yılında yapılan 11. Ağırlıklar ve Ölçü Genel Konferansı'nda kabul edilmiştir. 
  
• SI, bilim ve uluslararası ticaret alanında farklı ölçü birim sistemleri arasındaki karmaşıklığı önlemek için oluşturulan uluslararası birim sistemidir.  
  
• Uluslararası Ölçü ve Ağırlıklar Bürosu (BIPM), dünya çapında ölçü standartlarının (SI) doğru olarak kullanılmasından sorumludur. 
  
• İskoçyalı fizikçi Lord William Thomson Kelvin, ölçü birimlerine ilişkin şunları söylemiştir: “Eğer ölçebiliyorsan, ne hakkında konuştuğunun farkındasın, eğer ölçtüklerini bir de rakamsal olarak ifade edebiliyorsan, ölçtüğün niteliğin ne olduğu hakkında artık bilgi sahibisin, fakat ölçemiyorsan ve rakamsal olarak da ifade edemiyorsan, sahip olduğun bilgiler yetersiz ve tatmin edici değil; bu bilgiler, bilimsel çalışmaların ilerlemesi açısından başlangıç olabilir; fakat bundan ne kadar emin olduğun belli değil.”