Vanilya Çubuğu Nasıl Kullanılır?

Vatanı Meksika, Antil, Cava ve Madagaskar olan vanilyanın Latince ismi Vanilla planifolia’dır. Salepgiller familyasından olan bitki daha çok tropikal ülkelerde yetişmektedir. Aslında bir bağ bitkisidir. Tarihi çok eski dönemlere dayanan bitkinin hikayesi de ilginçtir. Ekolojik alanlarda bulunan bitki, daha çok Meksika’nın Atlantik okyanusu tarafında ve Güney Amerika’nın kuzeydoğusunda yetişmekteydi. İlk dönemlerde, kokusu nedeniyle tapınaklarda kötü ruhları uzaklaştırmak için kullanılan bitkiyi, daha sonraları Meksika halkı, içeceklerine lezzet katmak için kullanmaya başladı.

Amerika kıtasının keşfinden sonra, İspanyollar tarafından 1520 yıllarında kakao bitkisi ile birlikte Avrupa’ya getirilerek, bitkinin tüm dünyada bilinmesi sağlandı. Bitkinin yetiştirilmesi ayrı bir özen gerektirmektedir. Yetiştiği bölgelere özgü bir arı cinsi tarafından polenize edilerek yetişen vanilyayı,  Edmond Albuis tarafından elle polinize etme yöntemi bulunduktan sonra diğer bölgelerde yetiştirebilme imkanı da bulunmuş oldu. 

Vanilya çiçeğinin yaprakları yassı, etli ve sapsızdır. İki uca doğru incelen yaprakları bulunmaktadır, meyvesi 15-20 cm kadar uzamakta olan bitkinin tadı acıdır ama kokusu çok hoş ve iştah açıcı özelliğe sahiptir.

Dünyada 150 cins vanilya bulunmaktadır, ancak ticari amaçla en çok Tahiti, Hint, Bourbon vanilyası yetiştirilmektedir. Yetişmesi uzun bir süre alan vanilya, ekildikten sonra ilk ürününü ancak 3 yıl sonra verebilmektedir. Vanilya çubuğu yeşil meyve halindeyken 9 ay boyunca tadını alması için bekletilir. Koparıldıktan sonra ise hala yeşildir ve tadı, aroması henüz tam anlamıyla olgunlaşmaz. Ancak, çubuk güneşte kuruduktan sonra bildiğimiz tada ve aromaya kavuşur. Çok fazla işçilik gerektiren vanilyanın tarımı, hiçbir zirai araç, kimyasal gübre, ilaç kullanılmadan tamamen elle yapıldığından dünyada safrandan sonra en pahalı ikinci baharattır. 

Vanilya çubuğundan elde edilen çeşitli şuruplar, tozlar bulunur. Ama piyasada satılan vanilyalı ürünlerin içinde gerçek vanilyadan çok, vanilya aroması bulunmaktadır.  ancak, vanilya çubuğu direk kullanıldığında daha çok aroma ve lezzet vermektedir. Vanilya çubuğunun öğütülmüş hali ve özünden de yararlanılabilir. Mide, sinir sistemi, sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri olduğu gözlemlenmiştir. Kokusunun güzelliğinden ötürü parfüm sanayisinin de vazgeçilmez baharatlarından biridir. Gıda sanayinde en çok tatlılarda, dondurmalarda kullanılır.

Kullanım Önerileri

Vanilya çubuğundan çeşitli şekillerde faydalanabilmek mümkündür. Bir sütlü tatlı yapılacaksa, vanilya çubuğunu kaynamakta olan sütün içine tüm olarak atabiliriz. Ancak, genelde profesyonel aşçılar ve bir çok ev kadını, vanilya çubuğunun içindeki özütü kullanmayı tercih etmektedir. Özütü alabilmek için, vanilya çubuğu düz bir zemine yatırılır, bıçağın ucuyla çubuk baştan sona kesilir. Daha sonra, bıçağın kenar kısmı ile vanilya çubuğu içindeki özüt kazınarak çıkartılır ve isteğe bağlı olarak malzemenin içine katılır.

Bir başka yöntem, bal, reçel gibi şekerli tatlıların içine bir vanilya çubuğu konularak birkaç hafta bekletilmesidir. Bu süreçten sonrasında yoğun bir tat ve kokuya sahip bir tatlı elde edilmiş olur.

Bunun dışında, vanilya çubuğunu aktarlarda öğütülmüş halde alabilir veya evde öğütebilirsiniz. Öğütülmüş vanilyayı şekerle karıştırıp ayrı bir kapta bekletebilir, tatlı, dondurma yapımında veya süsleme amacıyla kullanabilirsiniz.

Marketlerden yada aktarlardan alınan vanilya çubuklarını mümkün olduğunca hava almayan bir kapta ve güneş görmeyen bir yerde 1 yıla kadar saklayabilirsiniz. Buzdolabı yada derin dondurucularda saklanması tavsiye edilmez. Kapalı bir kapta sakladığınız vanilya çubuklarınızı yine de birkaç haftada bir havalandırmanız gerekir. Bu süreyi geçmiş olan vanilya çubukları kullanılmamalıdır. Bayat olarak satılan yada bayatlamış olduğundan şüphelendiğiniz vanilya çubuklarını anlamak için koklamanız yeterli. Eğer aroması çok keskin değilse çubuk bayat demektir. Nemden, rutubetten, ani ısı değişikliklerinden, küften korumayı başarabilirseniz, vanilyalarınızı gönül rahatlığı ile kullanabilirsiniz.