Yer Fıstığı Yağı Nasıl Kullanılır ve Faydaları Nelerdir?

25 Haziran 2023 Yazar: Hakan Kutluay

Yer fıstığı, (Latince: Arachis hypogaea) zengin protein içeriği ile düzenli günlük kullanım ile birçok hastalığa karşı bir koruyucu olarak yardımcı oluyor. Uzmanlar her gün yenen 50 gr kavrulmuş fıstığın sağlık açısından bizim için önemli bir destekçi olacağını söylüyorlar. Yer fıstığın sadece zengin protein içeriği değil aynı zamanda sahip olduğu zengin sodyum, kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor, albümin ve Vitamin (B-1, B-2, B-8, E) içeriği ile de doğal bir doping ya da ilaç olarak karşımıza çıkıyor. Bitkisel yağ olarak en çok kullanılan yağlardan biri olan yer fıstığı yağının tohumunda ortalama %45 ile %60 arasında değişen yağ oranına rastlanmaktadır. Ülke olarak daha çok çerez şeklinde tükettiğimiz yer fıstığı lezzetinden dolayı genellikle kavrularak tüketilmektedir.

Yer fıstığının besin ve kalori değerleri olarak içeriğine baktığımızda 100 gr yer fıstığı için karşımıza şu şekilde bir liste çıkar:

Karbonhidrat (g) 8.29
Protein (g) 25.25
Yağ (g) 48.1
Lif (g) 10.93
Kolesterol (mg) 0
Sodyum (mg) 11
Potasyum (mg) 660
Kalsiyum (mg) 40
Vitamin A (mg) 0
Vitamin C (mg) 0
Demir (mg) 1.82

Ortalama olarak bir avuç yer fıstığının ise (yaklaşık 40 gr) 225 kcal’ye sahip olduğu ölçülmüştür. Bu sebepten dolayı, her ne kadar içeriğindeki vitamin ve lifler açısından zengin olsa da aynı zamanda içerdiği yüksek kalori miktarı nedeni ile tüketilen miktara dikkat edilmesi önerilmektedir.

Konumuzun başlığı olan yer fıstığı yağını pamuk yağı ile kıyasladığımızda fosfolipidleri çok az miktarda bulundurduğunu görürüz. Bu özelliğinden dolayı ise yer fıstığı yağının rafine edilmesi pamuk yağına göre oldukça kolaydır. Yer fıstığı yağının içerik olarak zeytin yağına benzemesinin nedeni ise içerdiği yüksek orandaki oleik asit nedeniyledir. Yer fıstığı yağı yüksek sıcaklığa karşı diğer yağlara oranla çok daha dayanıklıdır.

Yer Fıstığı Yağının Kullanım Yerleri

Yer fıstığının tohumundan üretilen yer fıstığı yağı beyaz etlerle lezzeti bakımından bolca kullanılan bir yağdır ve aynı zamanda mayonez yapımında, hamur işlerinde ve margarin üretiminde kullanılmaktadır. Tohumundan yağ elde edilen yer fıstıklarının geriye kalan ve küspe ismi verilen kısmından ise zengin protein içeriği nedeni ile bebek mamaları yapılmaktadır. Hazır ve konservelenmiş yemek sektörüne baktığımızda yine aynı şekilde balık konservelerinde, kızartmalarda, hazır salatalarda ve hazır paketlenmiş Çin yemeklerinin birçoğunda yer fıstığı yağı kullanıldığı bilinmektedir.

Yer fıstığı yağının yüksek sıcaklığa dayanıklı olması kızartmalarda bu yağın kullanılmasının tercih sebebidir. Aynı zamanda kızartıldıktan sonra uzun süre taze kalabilmesinden dolayı da saklanacak yemekler için uyumlu bir yağ olarak hazır yemek sektöründe yerini almaktadır. Bu özelliği ile paketlenecek yemeklerin antioksidan değerini korumasına yardımcı olmaktadır.

Zengin bir E vitamini içeriğine sahip olan yer fıstığı yağı bu özelliği ile kozmetik sektöründe de el ve yüz kremlerinin üretilmesinde kullanılmaktadır. İçeriğindeki E vitamini ile yer fıstığı yağı cilde parlak ve pürüzsüz bir görünüm kazandırmaktadır.

Yer Fıstığı Yağının Faydaları

Yer fıstığı yağından önce yer fıstığına baktığımızda sapının ya da kabuğunun da çeşitli yollarla tüketilmeye uygun hale getirilebildiğini görürüz. Fıstığın kuru yemiş olarak kendi tüketileceğinde zarı ile birlikte tüketilmesi önerilmektedir. Çünkü zarı lif ve protein açısından oldukça besleyici ve faydalıdır. Yer fıstığının içeriğinde tekli doymamış yağ asitleri bulunmaktadır. Tekli doymamış yağ asitlerinin genel özellikleri ise iyi kolesterol seviyesini yükseltmeleri ve kötü kolesterol seviyesinin düşürmeleridir. Kötü kolesterol seviyesinin düşmesi kalp ve damar sağlığı bakımından önemlidir. Dolaşım sisteminin düzene girmesi ve kalp sağlığının korunması ile birlikte aynı zamanda vücuda kazandırdığı enerji ile zinde kalmamızı sağlar.

Hormonları düzenler ve zihinsel olarak dinginlik sağlar. Hormonların düzenlenmesi ile kadınlarda regl dönemlerinde olumlu etkiler göstermekte erkeklerde ise cinsel gücü arttırmaktadır.

Yer fıstığı yağının diğer bir önemli yararı ise kandaki oksijen akışını düzenlemesidir. Böylelikle damarların tıkanmasına karşı savaşan yer fıstığı yağı hücrelere zarar veren molekülleri de etkisiz hale getirir. İçeriğindeki resveratol kanser hücrelerine karşı savaşarak bu hücrelerin gelişmesini engeller.

Göz sağlığında da rol oynayan yer fıstığı yağı gözde oluşan katarakta karşı etkilidir. Oluşumunu azalttığı gibi oluşmuş kataraktın tedavisinde de etkili sonuçlar göstermiştir.

Sınır sisteminde gösterdiği etkinin yanı sıra Alzheimer hastalığının oluşmasının önüne geçmek için de iyi bir yardımcıdır. Bu etkisi ile yine osteoporoz tedavisinde de sağlıklı sonuçlar gösterdiği belirlenmiştir.

Yer fıstığı yağının ciltteki diğer bir olumlu etkisi de sedef hastalığına sahip olanlar üzerinde görülmüştür. Sedef hastalığının tedavisinde ve artmasının önlenmesinde yer fıstığı yağı güçlü bir koruma göstermektedir.

Yer fıstığı yağı içerdiği zengin magnezyum ile kas ve kemiklerin de güçlenmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Aynı zamanda sahip olduğu bol vitamin içeriği öğrenme çağındaki çocuklar ve yetişkinler için öğrenmeyi kolaylaştırdığı için daha çok tercih edilmektedir.

Yer fıstığı yağının aynı zamanda kansere karşı koruyucu özelliği de vardır. Bağışıklık sistemini desteklerken, meme, prostat, kalın bağırsak kanseri gibi kanser çeşitlerine karşı savaşır.

Mide üzerinde de oldukça fazla olumlu etki gösteren yer fıstığı yağı mide ekşimelerine, gastrit ve mide yanmalarına karşı kullanılabilir. Hazmı kolaylaştırırken, kabızlığı ve bağırsak tıkanıklığını ya da pasif, tembel bağırsak şikayetlerini azaltır. Aynı şekilde kandaki şeker oranını düzenleyen yer fıstığı yağı bu özelliği ile de şeker hastaları için tercih edecekleri bir bitkisel yağ olmaktadır.

Kilo vermek amacı ile kullanıldığında iştahı kontrol altına aldığı görülmüştür. Metabolizmanın çalışmasını hızlandıran yer fıstığı yağı her ne kadar yüksek kolesterol oranına sahip olsa da düzenli bir şekilde kullanıldığında kilo vermek isteyenlere yardımcı olmaktadır.

Yer Fıstığı ve Yer Fıstığı Yağı Tüketilirken Dikkat Etmemiz Gerekenler

Düzenli ve belirli sınırlar içerisinde tüketilen yer fıstığı yağı sağlık açısından önemli sonuçlar doğurabilecekken, çok fazla tüketildiği durumlarda ise yüksek kolesterol içeriği nedeni ile damar sertliğine ve kilo artışına neden olabilmektedir.

Her ne kadar yüksek sıcaklığa dayanıklı bir yağ çeşidi olsa da çok uzun süre ısıtıldığında içeriğinde faydalı asitleri kaybeder ve olumlu etkileri yok olabilir. Bu nedenle yer fıstığı yağının daha çok pişirilmeden ya da düşük ateşte pişirilerek kullanılması önerilmektedir. Yer fıstığının en fazla üretildiği ülkeler Hindistan, Çin, Nijerya, Senegal, ABD şeklinde sıralanmaktadır.